Hợp tác dầu khí Việt Nam - Liên bang Nga: Những dấu mốc quan trọng của một chặng đường đã qua

Lịch sử đã ghi nhận sự giúp đỡ chí tình, to lớn và hiệu quả của Nhà nước và nhân dân Liên Xô trước đây, cũng như sự hợp tác gắn bó của Liên bang Nga ngày nay có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước trước đây, cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân Việt Nam ngày nay. Nhân dịp kỷ niệm 65 năm ngày thiết lập mối quan hệ ngoại giao Việt Nam – Liên bang Nga (30/1/1950-30/1/2015), xin điểm lại những dấu mốc quan trọng của hợp tác dầu khí Việt – Nga hơn 5 thập kỷ qua.

Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Lãnh đạo Tổng cục Địa chất tiếp đoàn chuyên gia dầu khí Liên Xô tại Phủ Chủ tịch năm 1972.

Chuyến thăm lịch sử của Chủ tịch Hồ Chí Minh tới cái nôi của nền công nghiệp dầu khí thuộc Liên Xô cũ ngày 23/7/1959

Bắt nguồn từ chuyến thăm Liên Xô của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngay sau khi miền Bắc được giải phóng, quan tâm đến việc xây dựng ngành dầu khí của đất nước, ngày 23/7/1959, người đã tới thăm khu Công nghiệp Dầu khí Baku thuộc nước Cộng hòa Azerbaijan, với nhãn quan chiến lược người đã đặt toàn bộ niềm tin của mình vào đây, điều đó như định hướng cho sự xây dựng và phát triển của ngành dầu khí Việt Nam lúc bấy giờ. Cũng chính từ đó những hợp tác dầu khí dần được đơm hoa kết trái, công cuộc xây dựng một nền công nghiệp dầu khí non trẻ của Việt Nam bắt nguồn từ đây. Trên mọi nẻo đường, từ những lối mòn của rừng sâu đến những núi đá cao hiểm trở của đất nước hình chữ S in dấu chân của những chuyên gia dầu khí Liên Xô sang giúp Việt Nam nghiên cứu địa chất và thực hiện các các hoạt động tìm kiếm, thăm dò dầu khí.

Hiệp định thành lập Xí nghiệp Liên doanh Dầu khí Việt – Xô (Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro) ngày 19/6/1981

Ngày 19/6/1981, Việt Nam và Liên Xô ký kết Hiệp định Liên Chính phủ thành lập Liên doanh Dầu khí Vietsovpetro để tiến hành tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí ở thềm lục địa phía Nam Việt Nam. Đây là liên doanh đầu tiên của Việt Nam với nước ngoài trong lĩnh vực dầu khí, nó mở ra một trang sử mới trong hợp tác Việt – Xô (nay là Việt – Nga). Ngay sau khi thành lập, được sự quan tâm tạo điều kiện của Chính phủ Liên Xô và Việt Nam, trong giai đoạn 1981-1986, Vietsovpetro đã cử hàng trăm cán bộ Việt Nam sang Liên Xô thực tập bằng nguồn kinh phí của phía bạn.

Năm 1986, tức chỉ sau 5 năm hoạt động, cùng với thành quả hơn 500 chuyên gia dầu khí đầu tiên được đào tạo từ Liên Xô về nước công tác, niềm vui như được nhân đôi khi Vietsovpetro khai thác được dòng dầu đầu tiên từ mỏ Bạch Hổ tại thềm lục địa Việt Nam vào ngày 26/6/1986. Ngày này đã đánh dấu một bước phát triển quan trọng trong quan hệ hợp tác dầu khí Việt – Nga, đưa ngành dầu khí Việt Nam trở thành một ngành công nghiệp chủ chốt của nền kinh tế đất nước, đặc biệt chính thức đưa Việt Nam từ một nước nhập khẩu dầu mỏ thành một nước có tên trong bản đồ các nước xuất khẩu dầu mỏ của thế giới. Hơn nữa, việc phát hiện và khai thác dầu công nghiệp trong tầng đá móng, nứt nẻ ở mỏ Bạch Hổ đã mở ra một triển vọng mới có ý nghĩa không chỉ đối với nền công nghiệp dầu khí Việt Nam mà còn với cả thế giới.

Có được thành công này chúng ta không thể phủ nhận được vai trò của các chuyên gia dầu khí Liên Xô và đặc biệt là nhờ có quyết sách đúng đắn của Chính phủ Việt Nam khi lập nên Liên doanh Vietsovpetro. Lúc đó những năm đầu của công cuộc đổi mới đất nước, nền kinh tế Việt Nam gặp bao khó khăn, chính nhờ nguồn dầu thô mà Vietsovpetro khai thác được để xuất khẩu đã mang lại nguồn thu ngoại tệ đáng kể, góp phần trọng yếu trong việc tiến hành những đường lối chiến lược quan trọng của Đảng và Nhà nước.

Những thành công có được cũng chỉ là bước đệm cho những thành công tiếp theo, ý thức được điều đó, trong suốt quá trình xây dựng và trưởng thành, Vietsovpetro luôn hoàn thiện cơ chế quản lý và cơ cấu tổ chức để nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh, mở rộng quy mô hoạt động. Với ban đầu khai thác trên 2 mỏ Bạch Hồ và Rồng, nay Vietsovpetro trở thành đơn vị hoạt động tại nhiều lô dầu khí nhất trong các đơn vị của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam. Ban đầu mới chỉ hoạt động trong lĩnh vực tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí nay đã mở rộng ra các lĩnh vực khác như xây lắp dầu khí, vận tải dầu khí, kho, cảng,…Để có được những thành công họ phải trải qua không ít những khó khăn, trong những năm gần đây, do vòng đời khai thác của mỏ dẫn đến sản lượng khai thác sụt giảm, bằng bàn tay khối óc, với ý chí và nghị lực của những chuyên gia, công nhân được tôi luyện trong ngôi nhà chung Vietsovpetro, họ đã tiên phong áp dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến nhằm nâng cao hệ số thu hồi dầu để luôn giữ mãi lá cờ đầu trong toàn ngành về sản lượng khai thác và đóng góp ngân sách quốc gia.  

Ngày 27/12/2010, để khẳng định cho sự hợp tác chiến lược lâu dài với Liên bang Nga trong lĩnh vực dầu khí tại thềm lục địa Việt Nam, Chính phủ Việt Nam và Liên bang Nga đã ký kết Hiệp định Liên Chính phủ về tiếp tục hợp tác trong khuôn khổ Xí nghiệp liên doanh Vietsovpetro đến năm 2030. Việc gia hạn này nhằm thể hiện sự quyết tâm hợp tác một cách lâu dài và vững chắc của hai phía và đạp lại cho những thành công mà 2 bên đã đạt được tại Liên doanh Vietsovpetro.

Trải qua hơn 30 năm trưởng thành và phát triển, Vietsovpetro đã vinh dự được Đảng, Nhà nước Việt Nam 2 lần phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Sao vàng và nhiều phần thưởng cao quý khác.

Hiệp định thành lập Liên doanh Rusvietpetro tháng 12/2008

Tháng 12/2008, Liên doanh Rusvietpetro giữa Petrovietnam và Zarubezhneft được thành lập, đây là bước ngoặt đánh dấu sự phát triển trong quan hệ hợp tác với Liên bang Nga không chỉ ở Việt Nam mà cả ở Liên bang Nga. Bước ngoặt đó lại được tô điểm bằng sự thành công ngay từ ban đầu của liên doanh, chỉ sau 2 năm đi vào hoạt động đã có ngay sản lượng khai thác thương mại, do đó được đánh giá là liên doanh có hiệu nhất của Petrovietnam ở nước ngoài.

Hiện nay, Rusvietpetro đang thực hiện các hoạt động tìm kiếm thăm dò, phát triển khai thác tại 13 mỏ dầu thuộc 04 lô có trữ lượng thu hồi khoảng 95,6 triệu tấn dầu tại khu tự trị Nhenhexky, Liên bang Nga. Từ những thành công có được của Liên doanh Vietsovpetro tại Việt Nam, Liên doanh Rusvietpetro tại Liên bang Nga cũng gặt hái được những thành công riêng, nó là kết quả của một sự hợp tác gắn bó và nó minh chứng cho một chủ trương đúng đắn của Đảng và Chính phủ cho phép Tập đoàn Dầu khí Việt Nam trong việc đầu tư ra nước ngoài và việc chọn lựa địa bàn đầu tư. Sau hơn 7 năm hoạt động, tính đến giữa tháng 1 năm 2015, sản lượng khai thác lũy kế của Rusvietpetro đạt 10 triệu tấn dầu. Cùng với Liên doanh Vietsovpetro, Liên doanh Rusvietpetro là biểu tượng cho mối quan hệ hữu nghị Việt – Nga.

Hoạt động hợp tác giữa OAO Gazprom với Petrovietnam

Cùng với những thành công có được trong quan hệ hợp tác với Zarubezhneft, Gazprom - một Tập đoàn khí lớn nhất nước Nga cũng đã có những đầu tư, hợp tác mạnh mẽ ở Việt Nam. Gazprom đã đặt những viên gạch tiếp tục xây dựng và phát triển mối quan hệ hợp tác dầu khí Việt – Nga ngày một rộng mở.

Năm 2000, Liên doanh Vietgazprom giữa Petrovietnam và Gazprom được thành lập với tư cách là nhà điều hành hợp đồng dầu khí lô 111-113 thềm lục địa Việt Nam, đây là thể hiện sự quyết tâm hợp tác ngay từ ban đầu của phía Gazprom trong hợp tác đầu tư tại Việt Nam. Tiếp đó năm 2006, nhân chuyến thăm chính thức Liên bang Nga của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Gazprom và Petrovietnam đã ký kết thỏa thuận hợp tác nhằm đưa ra những vấn đề có tính nguyên tắc bao trùm toàn diện các lĩnh vực hợp tác. Ngày 23/5/2008, Gazprom và Petrovietnam tiếp tục ký kết thỏa thuận tiếp tục hợp tác và mở rộng hoạt động của Gazprom trên thềm lục địa Việt Nam sang các Lô nước sâu xa bờ 129-132. Đây là thỏa thuận mang tính chiến lược thể hiện quyết tâm cùng nhau hợp tác của cả hai phía, chia sẻ với những khó khăn của phía Việt Nam, trong đó Gazprom gánh chịu toàn bộ các chi phí tìm kiếm thăm dò.

Nhằm tiếp tục phát triển và tăng cường hợp tác, ngày 15/02/2009, tại Moscow, Petrovietnam và OAO Gazprom đã ký kết thỏa thuận đối tác chiến lược, theo đó Gazprom được tiếp tục thực hiện các hoạt động dầu khí tại các Lô 111-113, 129-132 và nghiên cứu tham gia các lô mở khác trên thềm lục địa Việt Nam. Cũng trong thời gian này, hai bên đã thành lập Liên doanh Gazpromviet để thực hiện khai thác khí và condensate tại mỏ Nagumanov, Bắc Purov trên lãnh thổ Liên bang Nga, đây như bước đột phá tiếp theo trong quan hệ dầu khí Việt – Nga.

Triển khai một lĩnh vực hợp tác mới, hiện nay Gazprom và Petrovietnam đang thảo luận đề án hợp tác sử dụng khí hóa lỏng làm nhiên liệu cho xe ô tô tại Việt Nam, trong đó phía Gazprom đầu tư khoảng 400 triệu đô la Mỹ. Một dự án hợp tác chiến lược cũng đang được hai bên nghiên cứu đó là dự án đường ống cung cấp khí LNG từ vùng Viễn Đông của LB Nga cho Việt Nam. Trong lĩnh vực đào tạo, mỗi năm Gazprom giúp đào tạo cho Petrovietnam hàng chục cán bộ trình độ tiến sĩ và các khóa học nâng cao cho cán bộ kỹ thuật cao. Nhằm giao lưu học hỏi, hàng năm Petrovietnam nhận khoảng 20 cán bộ của Gazprom sang thực tập tại các cơ sở sản xuất của mình ở Việt Nam. Trong lĩnh vực chế biến dầu khí, Gazprom Neft - Công ty con của Gazprom hiện đang đàm phán tham gia dự án NMLD Dung Quất. Hợp đồng khung đã được hai bên ký kết tháng 11/2013, hiện hai bên đang tích cực đàm phán để tiến tới ký Hiệp định Liên chính phủ về vấn đề này.

Hoạt động hợp tác giữa Rosneft với Petrovietnam

Hợp tác dầu khí Việt – Nga không ngừng được mở rộng và phát triển, năm 2012, Rosneft - công ty dầu khí quốc gia lớn nhất nước Nga cũng có mặt tại Việt Nam thông qua việc mua lại toàn bộ tài sản của TNK-BP Vietnam. Đây là bước tiến mạnh mẽ trong hợp tác dầu khí khi hai nước ký kết quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 7/2012. Hiện nay Rosneft đang tham gia 35% lô 06-1 và là Nhà điều hành, hệ thống đường ống dẫn khí hai pha Nam Côn Sơn dài hơn 400 km chạy dưới biển và trên bờ tới trạm xử lý khí Dinh Cố. Nhằm mở rộng hoạt động tại Việt Nam, tháng 6/2014, tại Moscow, Rosneft, Zarubezhneft và Petrovietnam đã ký Hợp đồng 3 bên về việc mở rộng cơ hội hợp tác tại các Lô 125-126, một số lô mở và các lô hợp đồng khác tại Bể Phú Khánh, thềm lục địa Việt Nam. Ngoài ra, Rosneft và Petrovietnam còn ký kết hợp đồng cung cấp dầu thô dài hạn cho Việt Nam và hai bên đang tích cực đàm phán hợp tác tìm kiếm, thăm dò tại vùng biển Bắc của Liên bang Nga.

Trong suốt chiều dài lịch sử hơn 50 năm hình thành và phát triển, ngành dầu khí đã đồng hành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, thực hiện mong ước của Bác Hồ, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam với sự hợp tác của Liên bang Nga ngay từ những ngày đầu thành lập đã xây dựng được một ngành công nghiệp dầu khí hoàn chỉnh và đồng bộ. Hiện nay, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam là doanh nghiệp Nhà nước lớn nhất Việt Nam với doanh thu hằng năm đạt 36 tỉ USD, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt gần 20%/năm và hàng năm đóng góp từ 28-30% tổng thu ngân sách Nhà nước. Bên cạnh phát triển hợp tác với các đối tác chiến lược của Liên bang Nga, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam không ngừng mở rộng hợp tác với các đối tác khác trên thế giới. Phát huy vai trò là đầu tàu kinh tế của đất nước, tham gia điều tiết kinh tế vĩ mô của Chính phủ, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam còn tích cực tham gia vào việc bảo vệ chủ quyền, biên giới quốc gia và thực hiện công tác an sinh xã hội.

Những thành tựu nổi bật của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam ngày hôm nay xuất phát từ những công trình dầu khí đầu tiên hình thành trên quan hệ hợp tác với Liên bang Xô-viết trước đây và Liên bang Nga ngày nay. Cán bộ công nhân viên Dầu khí sẽ tiếp tục đóng góp hết sức mình duy trì và phát triển bền chặt mối quan hệ thủy chung, quý báu, là tài sản chung vô giá của cả hai dân tộc.

                                                                             Nguyễn Quốc Khánh

                                                                Tổng giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam