Điển hình thực hiện tốt chương trình xử lý rác tại nhà
Quá trình đô thị hóa cùng sự tăng trưởng kinh tế và gia tăng dân số khiến lượng rác thải tại Việt Nam không ngừng tăng cao mỗi ngày. Theo ước tính, trong vòng chưa đầy 15 năm, khối lượng rác thải phát sinh đã tăng gấp đôi. Một trong những nguyên nhân gây ra sự gia tăng nhanh chóng đó là khối lượng rác khổng lồ tại các đô thị.
 |
| Cán bộ Trung tâm Nông nghiệp hữu cơ - Học viện Nông nghiệp Việt Nam hướng dẫn người dân cách xử lý rác tại nhà. |
5 thành phố lớn tại Việt Nam, tuy chỉ chiếm 35% dân số cả nước nhưng lượng chất thải rắn chiếm đến 70% tổng lượng rác thải toàn quốc. Đáng chú ý, 60-70% lượng rác này là rác hữu cơ - hiện đang là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, tăng chi phí xử lý và góp phần khan hiếm đất đai.
Ngoài ra, sự gia tăng của khối lượng rác thải nhựa cũng đóng góp lớn vào tổng khối lượng chất thải phát sinh. Chỉ tính riêng giai đoạn từ 1990-2015, khối lượng nhựa tiêu thụ tính theo đầu người tại Việt Nam đã tăng gần 11 lần. Nhu cầu sử dụng nhựa tăng cao đã kéo theo một lượng lớn rác thải nhựa thải ra môi trường. Theo nghiên cứu được công bố năm 2015, Việt Nam đứng thứ 4 trong số các quốc gia thải ra nhiều rác thải nhựa nhất.
Lượng rác thải không ngừng tăng cao mỗi ngày, tuy nhiên lại không được quản lý hiệu quả, gây lãng phí tài nguyên, tốn kém chi phí, ô nhiễm không khí và ảnh hưởng sức khỏe, kinh tế, xã hội. Ở Việt Nam, chi phí thu gom, vận chuyển và chôn lấp một tấn rác là 879.028 đồng/tấn. Trong khi đó, mức phí do người dân chi trả chỉ khoảng 218.630 đồng/tấn. Sau khi thu gom, rác thải chủ yếu được xử lý bằng cách chôn lấp (khoảng 63%, quá tải, không hợp vệ sinh, gây ô nhiễm), đốt (khoảng 14%, gây ô nhiễm không khí) và tái chế một phần nhỏ (10%).
Năm 2021, huyện Đông Anh (Hà Nội) triển khai chương trình Thu gom, phân loại và xử lý rác tại nguồn. Theo đó, rác thải sinh hoạt sẽ được phân loại thành 3 loại: rác hữu cơ, rác tái chế và rác còn lại. Sau phân loại, rác hữu cơ được tái sử dụng cho các mục đích như: làm thức ăn cho gia súc, ủ phân bón cho cây trồng... Trong khi đó, rác tái chế được thu gom riêng và bán cho hệ thống đồng nát.
Tính đến tháng 3/2022, chương trình đã triển khai tại 23 xã và thị trấn tại Đông Anh. Trong đó có 3 xã đã nhân rộng chương trình ra toàn bộ 100% thôn trong xã, các xã còn lại đã thí điểm ít nhất 1 thôn.
Thực hiện Luật Bảo vệ môi trường năm 2014 và Nghị định 38/2015/NĐ-CP ngày 24/4/2015 của Chính Phủ về quản lý chất thải và phế liệu, thực hiện Tiêu chí phân loại rác thải tại nguồn theo Đề án Đầu tư xây dựng huyện Đông Anh thành quận đến năm 2025 và Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, UBND Huyện Đông Anh ban hành kế hoạch, phương án thực hiện và cả văn bản đôn đốc, giao nhiệm vụ triển khai kế hoạch phân loại rác thải, bảo vệ môi trường.
Đáng chú ý, trong toàn bộ quá trình thực hiện, sự kết nối và tham vấn các bên liên quan (đặc biệt các tổ chức chuyên môn) và sự tham gia của người dân là rất cần thiết. Và quá trình này cần thực hiện theo từng bước và kiên trì làm trong thời gian dài.
Đánh giá hiệu quả giảm rác cho thấy, tính đến ngày 30/3/2022 trên địa bàn huyện Đông Anh đã có 23 xã, thị trấn tham gia thực hiện chương trình thu gom, phân loại và xử lý rác tại nhà. Trong đó có 3 xã đã triển khai 100% các thôn trong xã (Liên Hà, Dục Tú và Việt Hùng), 20 xã và thị trấn còn lại (mỗi xã, thị trấn triển khai đến ít nhất 1 thôn hoặc tổ dân phố làm điểm). Đến hết tháng 2/2022 có 7.621 người tham gia triển khai mô hình phân loại và xử lý rác hữu cơ. Số hộ tham gia đăng ký tăng 146,81% so với giai đoạn ban đầu (5.191 người).
 |
| Bà Trịnh Thị Yến - Trưởng nhóm nòng cốt thôn Hà Lỗ, xã Liên Hà hướng dẫn phân loại và kiểm kê rác thải tại nhà. |
Theo báo cáo cuối năm 2021 của phòng Tài nguyên Môi trường huyện Đông Anh, năm 2021, lượng rác thải sinh hoạt phát sinh là 227 tấn/ngày. Trong khi đó, lượng rác thải sinh hoạt phát sinh trong năm 2020 là 239 tấn/ngày. Tổng lượng rác thải sinh hoạt phát sinh năm 2021 thấp hơn so với năm 2020 khoảng hơn 12 tấn/ngày(do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có việc phân loại và xử lý rác thải tại hộ gia đình).
Còn theo kết quả kiểm kê từ hộ gia đình, việc xử lý rác tại nhà, đặc biệt là rác hữu cơ từ nhà bếp đã giúp giảm khoảng 50-70% khối lượng rác của mỗi hộ gia đình trước khi đổ rác. Khi tiến hành kiểm kê rác 9 xã tại huyện Đông Anh (với 309 hộ gia đình), thì lượng rác hữu cơ được phân loại xử lý tại hộ là 59%, rác tái chế thu gom cho ve chai 12%, và rác còn lại để đổ rác là 29%.
Điều quan trọng nhất là hiệu quả về nhận thức và sự tham gia của người dân của Đông Anh được nâng cao về việc phân loại và xử lý rác thải tại nguồn. Từ những buổi ban đầu các hộ dân còn ngại khó và bất tiện, nay đã từng bước thay đổi, hình thành ý thức và trách nhiệm trong việc phân loại và xử lý rác thải tại nhà, và đặc biệt sử dụng phân bón hữu cơ trong trồng trọt…
Các nhóm nòng cốt được xây dựng và tích cực chia sẻ và hướng dẫn người dân cách hộ gia đình tham gia để xây dựngthói quen phân loại và xử lý rác hữu cơ. Đặc biệt, nhiều nhóm Zalo và thông tin truyền thông thường xuyên phản hồi cho thấy hiệu quả và tinh thần tích cực phân loại rác - chăm sóc cây xanh của người dân trên nhiều địa bàn.
Có thể thấy rằng, với sự phối kết hợp tốt từ chính quyền, người dân và các nhà khoa học việc gìn giữ môi trường, đặc biệt là hành động phân loại rác thải ngay tại nguồn đã không còn là chủ trương, chính sách mà đi vào thực tế cuộc sống. Ý thức trách nhiệm của người dân Đông Anh nói chung và người dân Hà Nội nói riêng là rất cao và đáng tự hào. Sự thành công của một huyện ngoại thành như Đông Anh đáng để lãnh đạo các quận huyện còn lại cũng như Thành phố học tập cũng như nhân rộng.
Tùng Dương
