Giá dầu lao dốc và những kịch bản nhằm thực hiện ngân sách Nhà nước năm 2016

TS Nguyễn Xuân Thắng

Phó chủ tịch Hội Kế toán và Kiểm toán Việt Nam (VAA)

Trong điều kiện dự báo tình hình kinh tế đất nước năm 2016 với tốc độ tăng GDP khoảng 6,7%, lạm phát dưới 5%, tổng kim ngạch xuất khẩu tăng 10%. Để thực hiện hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế cơ bản của đất nước cũng như đảm bảo nhiệm vụ dự toán NSNN như trên và đảm bảo các chỉ số mà Quốc hội đã thông qua cho năm 2016; trong điều kiện nền kinh tế, chính trị trên thế giới vẫn diễn biến phức tạp, khó lường; thị trường tài chính quốc tế luôn biến động thì cần sự chỉ đạo và thực hiện các giải pháp một cách tích cực.

Có nhiều phân tích, dự đoán về giá dầu, có 3 ngân hàng là Citigroup, Morgan Stanley và Goldman Search dự báo trong đầu tháng 1-2016 và giá dầu thô lao dốc đã thủng đáy so với dự đoán (trong tháng 1-2016), chạm dưới 30USD/thùng và có thể giảm về vùng 20USD/thùng. Nhiều dự báo tiềm ẩn mà ngay những nước chủ động trong cuộc chơi và có nền kinh tế hùng mạnh cũng phải bị cảnh báo về sự khủng hoảng kinh tế thế giới nếu không cứu vãn sẽ đi đến thảm họa chung.

Nhiều nước trên thế giới phụ thuộc vào dầu khí như Nga, Venezuela, các nước Arập, châu Phi... đã và đang bị ảnh hưởng nặng nề. Theo số liệu thống kê, hoạt động xuất khẩu dầu khí các nước như Arập Xêút chiếm đến 43,6% GDP, Nga đang chiếm gần 14% GDP... giá dầu giảm sâu đang ảnh hưởng nặng nề nền kinh tế, ngay những ngày đầu năm 2016 lãnh đạo các nước này đã tuyên bố giảm chi tiêu ngân sách một cách mạnh mẽ.

Mặc dù có rất nhiều dự đoán nhưng chúng ta vẫn dựa vào các nhân tố ảnh hưởng, đó là trong năm 2016 và tiếp đó là: Nguồn cung vẫn vượt quá cầu 1,5 triệu tấn mỗi ngày từ các nước, lượng dư thừa nguồn cung dầu mỏ trong các quốc gia thuộc khối OPEC và lượng khai thác từ các giếng dầu của họ xuất bán vẫn có lãi; Iran là nước mạnh về dầu khí vừa được bãi bỏ lệnh cấm vận sẽ tham gia vào thị trường dầu khí; lãnh đạo của tập đoàn Moody’s nói rằng: “Giá dầu vẫn duy trì ở mức thấp trong thời gian dài nữa do lượng tồn kho nhiều và nguồn cung vẫn còn lớn. Việc giá dầu tăng vẫn không thể trong thời gian ngắn được”, nguồn cung đang bình thường thì vấn đề Iran lâu ngày đóng, nay với sự trở lại của thị trường Iran này càng làm cho nguồn cung dầu mỏ thế giới càng khó dự đoán.

Sự bùng phát căng thẳng tại Trung Đông, đặc biệt là giữa Arập Xêút với Iran (2 thành viên của OPEC) khi hai nước cắt đứt quan hệ ngoại giao.

Sự giảm tốc của nền kinh tế Trung Quốc, ngay từ đầu năm 2016 thị trường chứng khoán lao dốc mạnh mặc dù Chính phủ Trung Quốc bỏ ra hàng chục tỉ USD để bơm vào nền kinh tế. Những số liệu kinh tế từ Trung Quốc năm qua cho thấy, nhu cầu dầu sụt giảm từ nền kinh tế có nhu cầu lớn nhất thế giới này.

Nền kinh tế Mỹ đang đà hồi phục, đồng USD sau đà tăng năm 2015 tiếp tục lên giá trong tháng đầu tiên của năm 2016 cũng làm cho việc xem xét đầu tư của các nhà đầu tư vào nội địa, nhiều công ty dầu khí Mỹ và các công ty khác trên thế giới đã vay nợ để đầu tư thời gian qua nên vẫn phải cố gắng khai thác để trả nợ lãi vay nên không ngừng được tăng nguồn cung...

Với những nguyên nhân trên mà đa số các nhà dự báo thế giới đưa ra 3 kịch bản.

Kịch bản thứ nhất (lạc quan) - giá dầu giao dịch trung bình 50-60USD/ thùng, với phỏng đoán sản lượng dầu của Mỹ giảm do nhiều công ty sản xuất dầu của Mỹ dừng hoạt động do giá thành cao và sản xuất dầu đá phiến sản xuất ra không thể cạnh tranh, số lượng giàn khoan dầu tiếp tục giảm.

Cũng với điều kiện là các nước OPEC cam kết giữ nguyên sản lượng cho kịch bản thứ 2 là, giá dầu dao động 40-50USD/thùng. Sản lượng dầu khai thác của Mỹ cũng sẽ giảm xuống 500 ngàn thùng/ngày.

Kịch bản thứ 3 là phương án tệ nhất đã xảy ra ngay trong tháng 1-2016 giá dầu thô đã chọc thủng đáy 30USD/thùng. Do những ngày này OPEC đã sản xuất trên 31,5 triệu thùng/ngày, thay vì chỉ 30 triệu thùng/ngày; dầu Iran dự kiến đưa ra thị trường khoảng 1,5 triệu thùng dầu thô/ngày sau khi Mỹ dỡ bỏ cấm vận. Trong những ngày này nền kinh tế Trung Quốc tụt dốc, thị trường chứng khoán với màu đỏ trên khắp các sàn giao dịch. Nhiều nơi đã có những dự báo bi quan. Bước vào năm 2016, nhiều nước đã dự báo cho việc lập ngân sách với các vùng giá dầu theo các kịch bản giá dầu  45-55, 35-45 và 25-35USD/ thùng dầu để tính toán thu chi của đất nước. Theo các dự báo thì tình hình giá dầu trở lại mức 50-60USD/thùng cũng phải tới năm 2017.

Đối với chúng ta, theo số liệu năm 2015, quyết toán giá dầu thô thanh toán là 55USD/thùng (giá dầu thô của Việt Nam chủ yếu là dầu ngọt và nhất là chất lượng dầu Bạch Hổ có giá cao hơn giá thế giới 3-5USD/thùng), tuy vậy giá thực tế nay đã giảm sâu so với Quốc hội phê duyệt 100USD cho 1 thùng, nên năm 2015 đã tác động lớn đến giảm thu ngân sách Trung ương.

Bộ Tài chính có nói là nguồn dầu thô chỉ chiếm 6% ngân sách Nhà nước năm 2015; tuy vậy cần hiểu bản chất là đến nay chúng ta đã lọc và hóa dầu trong nước nên số nộp NSNN của PVN năm 2015 đạt khoảng 116.000 tỉ đồng, vẫn chiếm khoảng 14% NSNN; trong cơ cấu doanh số thì dầu thô chỉ chiếm 40%, các sản phẩm công nghiệp như: Khí, Điện, Đạm, Lọc hóa dầu khí chiếm 30% và các dịch vụ dầu khí chiếm 30%. Việc nộp NSNN ngoài dầu thô còn bị ảnh hưởng của các ngành dịch vụ cho dầu khí như khoan (PVD), hóa phẩm dầu khí (DMC), cung cấp tàu thuyền (PTSC), máy bay trực thăng và các vệ tinh cung cấp vật tư, dịch vụ dầu khí nữa; như vậy sẽ ảnh hưởng dây chuyền rất lớn cho NSNN.

Từ ngay tháng 1-2016 giá dầu đã xuống khoảng 29USD/thùng; với việc Việt Nam gia nhập và thực hiện lộ trình giảm thuế quan theo dự tính cũng làm giảm thu ngân sách khoảng 10.000 tỉ đồng. Do vậy ngân sách Trung ương sẽ bị tác động trực tiếp từ đầu năm.

Để đảm bảo cân đối thu chi NSNN năm 2016 cần thực hiện các nhiệm vụ và giải pháp sau:

Một là, cơ cấu lại danh mục nguồn thu, ban hành các chính sách hợp lý về thuế tài nguyên, thuế bảo vệ môi trường, thuế tiêu thụ đặc biệt, thu thuế nợ đọng, tăng thu nội địa từ phát triển các ngành sản xuất và tăng số lượng các doanh nghiệp ra đời và hoạt động tạo thêm nguồn thu.

Hai là, nuôi dưỡng nguồn thu từ thúc đẩy các hoạt động xuất nhập khẩu và tạo hành lang pháp lý khơi thông quyết liệt ngay từ tháng đầu, quý đầu năm.

Ba là, thực hiện giải pháp quan trọng là triệt để tiết kiệm chi tiêu từ khâu đối chiếu, rà soát các khoản chi tiêu thường xuyên, thông qua công tác quản lý và điều hành từ Trung ương đến các địa phương. Dãn và dừng các công trình chưa cần thiết, chỉ đầu tư cho các công trình sản xuất kinh doanh sinh lợi trước.

Bốn là, rà soát và hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật, nhất là định mức chi tiêu, hệ thống thuế, hải quan nhằm rút ngắn và hiệu quả cho doanh nghiệp. Cải thiện triệt để môi trường đầu tư, đây cũng là tiền đề phòng chống tham nhũng có hiệu quả thiết thực.

Năm là, hoàn thiện hệ thống quản trị doanh nghiệp thông qua các hình thức như: Nhanh chóng cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, tái cơ cấu tiếp tục hệ thống ngân hàng, tài chính, bảo hiểm, thiết lập hệ thống dịch vụ kế toán và kiểm toán; công khai minh bạch trong các hoạt động kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng bằng tất cả trí tuệ và sức lực của cả hệ thống.

Đối với ngành Dầu khí Nhà nước và các bộ, ngành cần hỗ trợ khâu đầu để tiếp tục công tác thăm dò trong điều kiện giá cả dịch vụ khoan và thuê thiết bị đang xuống thấp để có sản phẩm tương lai và tối ưu hóa khai thác dầu khí các mỏ dầu khí. Duy trì khâu sau để hỗ trợ chung trong ngành năng lượng.

Với những nội dung và giải pháp trên thì năm 2016 chúng ta tiếp tục cố gắng hoàn thành các chỉ tiêu được đề ra; đạt bước đà của năm đầu thực hiện kế hoạch 5 năm 2016-2020 mà Đại hội Đảng lần thứ XII đặt ra.

Năng lượng Mới 493