Tọa đàm: "STEM Innovation Petrovietnam" - Hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57

09:17 | 07/12/2025

14,101 lượt xem

(PetroTimes) - Sáng ngày 7/12/2025, Tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam” - Hiện thực hoá tinh thần Nghị quyết 57 do Tạp chí Năng lượng Mới/PetroTimes tổ chức đã chính thức diễn ra.

[Trực tiếp] Tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam” - Hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57

Các chuyên gia tại Toạ đàm

Tọa đàm có sự tham dự của các chuyên gia: ĐBQH Hà Ánh Phượng - được vinh danh là "Cô giáo toàn cầu" nhờ những thành tựu giáo dục sáng tạo, đặc biệt là việc đưa học sinh dân tộc thiểu số tiếp cận giáo dục quốc tế thông qua công nghệ. Ông Đỗ Hoàng Sơn - một chuyên gia tiên phong về giáo dục STEM tại Việt Nam, Thành viên chủ chốt của Liên minh STEM Việt Nam. Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn (Tổ giáo viên trường THCS Cầu Giấy) đã có nhiều tâm huyết nghiên cứu về giáo dục STEM.

Việt Nam đang đặt ra những mục tiêu chiến lược về đột phá khoa học - công nghệ (Nghị quyết số 57-NQ/TW) và đổi mới căn bản giáo dục - đào tạo (Nghị quyết số 71-NQ/TW). Trong dòng chảy đó, giáo dục STEM trở thành cầu nối giữa tri thức - công nghệ - đổi mới sáng tạo, giữa nhà trường - doanh nghiệp - xã hội.

Từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Petrovietnam đã có sáng kiến triển khai chương trình “STEM Innovation Petrovietnam”, được phát động tại lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Tập đoàn (21/9/2025). Chương trình đặt mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh/thành, trở thành dự án giáo dục lớn nhất từ trước đến nay do một doanh nghiệp khởi xướng, góp phần đào tạo nguồn nhân lực khoa học - công nghệ và hình thành thế hệ công dân tri thức năng lượng mới của Việt Nam.

Toàn cảnh buổi Tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam” - Hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57.

Petrovietnam đã xây dựng lộ trình triển khai giai đoạn 2025 - 2026 với sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, các chuyên gia STEM, chính quyền địa phương và các nhà trường, đảm bảo các phòng STEM vận hành hiệu quả. Tính đến nay, 100 phòng STEM đã được khảo sát và đang được triển khai lắp đặt.

Sáng kiến STEM Innovation Petrovietnam ra đời thời điểm này như một dấu ấn tiên phong, một thông điệp mới của một doanh nghiệp chủ lực quốc gia dành cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Điểm đặc biệt của chương trình này không nằm ở thiết bị, mà ở triết lý: “Petrovietnam không chỉ đầu tư phòng học mà còn xây dựng “hệ sinh thái STEM”: Thiết bị chuẩn quốc tế; Đào tạo giáo viên theo mô hình Master Trainer; Kết nối quốc tế; Mở cánh cửa cho học sinh tiếp cận chuẩn sáng tạo toàn cầu; Hướng tới lan tỏa tới 10.000 trường học đến năm 2035-2045.

Đó là lý do chương trình được gọi là STEM Innovation Petrovietnam, chứ không chỉ là “phòng STEM”. Đây là “quà tặng STEM quốc gia” - góp phần đặt nền móng cho một thế hệ đổi mới sáng tạo mới của Việt Nam.

Buổi tọa đàm hôm nay sẽ tập trung vào 4 nội dung lớn: Tầm nhìn và ý nghĩa chiến lược của STEM Innovation Petrovietnam; Điều kiện để phòng STEM vận hành thực chất; Nút thắt và động lực của giáo dục STEM; Vai trò doanh nghiệp và thể chế đầu tư cho tri thức.

Tầm nhìn và ý nghĩa chiến lược của STEM Innovation Petrovietnam

PV: Trước hết xin chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn có thể giải thích ngắn gọn: STEM là gì và vì sao chương trình giáo dục STEM Innovation Petrovietnam lại có tên như vậy?

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Như chúng ta đã biết, Việt Nam đưa khái niệm giáo dục STEM vào Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018. Đây là một bước tiến rất quan trọng trong lịch sử phát triển giáo dục. Dựa trên định nghĩa trong chương trình, STEM là giáo dục tích hợp liên lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán; thứ hai là học thông qua thực làm; và thứ ba là gắn với bối cảnh đời sống xung quanh.

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn - Thành viên chủ chốt của Liên minh STEM Việt Nam.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng bối cảnh hiện nay thế giới đang tiến hành Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và chuẩn bị cho lần thứ 5, cạnh tranh quốc tế rất quyết liệt. Chính vì vậy, chuyển đổi số đối với chúng ta được coi là vấn đề chiến lược, mang tính sống còn của quốc gia trong việc thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV và tầm nhìn 100 năm Việt Nam.

Về ý nghĩa của hệ thống phòng thực hành giáo dục STEM, tôi xin chia sẻ một thông tin “hậu trường”. Khi nhóm trao đổi tại Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, ngôi trường đầu tiên được Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng phòng STEM đồng thời tham gia tư vấn thiết kế, câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào để ngay khi bước vào phòng, mọi người hiểu ngay ý nghĩa của không gian này, và làm thế nào để món quà tặng ấy lan tỏa lâu dài?

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - một nghị quyết có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của Việt Nam. Nội dung của nghị quyết tập trung vào khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Về cơ bản, đây chính là tinh thần của STEM. Nghị quyết đặt ra định hướng rõ ràng về đổi mới sáng tạo.

Cũng vì thế, khi thảo luận về tên gọi cho 100 phòng STEM, chúng tôi và các thầy cô nhận ra rằng cần gắn trực tiếp với tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW. Sau đó, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về giáo dục. Trong Nghị quyết 57-NQ/TW đã có nội dung về giáo dục, nhưng chưa trở thành một chuyên đề thật sự mang tính đột phá. Nghị quyết 71-NQ/TW giúp nhấn mạnh rõ hơn trọng tâm này.

Từ các yếu tố đó, tên gọi “STEM Innovation Petrovietnam” được lựa chọn. Điều này thể hiện quyết tâm thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 71-NQ/TW, đồng thời bày tỏ sự tri ân đối với nhà tài trợ Petrovietnam. Và quan trọng hơn là thể hiện trách nhiệm xã hội của Petrovietnam - doanh nghiệp quốc dân lớn nhất của chúng ta.

PV: Xin được đặt câu hỏi tới bà Hà Ánh Phượng. Với góc nhìn của ĐBQH, bà đánh giá thế nào về sáng kiến STEM Innovation Petrovietnam, đặc biệt là mục tiêu hình thành 100 phòng STEM chuẩn quốc tế?

ĐBQH Hà Ánh Phượng.

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Đây là một chương trình rất ý nghĩa và cần phải được nhân rộng hơn nữa. Petrovietnam đã không chỉ dừng ở việc đầu tư ngắn hạn mà đầu tư rất bài bản cho giáo dục, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Tập đoàn trong việc chuẩn bị cho nguồn nhân lực. Đặc biệt, điều này thể hiện trách nhiệm xã hội rất lớn của doanh nghiệp.

Là giáo viên từng giảng dạy ở miền núi, tôi đã gặp rất nhiều những khó khăn, ví dụ học sinh không có nhiều cơ hội để tiếp cận những phòng lab hiện đại hay các thiết bị hiện đại như vậy. Do đó, tôi nghĩ rằng chương trình STEM Innovation Petrovietnam rất có ý nghĩa đối với các học sinh, giúp giảm khoảng cách vùng miền.

Tôi cũng cho rằng Petrovietnam thực sự coi phát triển giáo dục là một trong những chiến lược dài hạn nhằm phát triển nhân lực tương lai, bởi vậy Tập đoàn mới có thể đầu tư bài bản và tạo nên chương trình ý nghĩa này.

PV: Thưa cô giáo Nguyễn Thị Nhàn, phòng STEM có phải là là một trong những động lực để thúc đẩy thầy cô cũng như là các học sinh của nhà trường đạt thành tích cao trong thời gian vừa qua?

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn.

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn: Khi có chương trình STEM Innovation Petrovietnam, bên cạnh việc nhà trường được trang bị thêm các thiết bị hiện đại công nghệ tiên tiến mà còn là một bước ngoặt, một cú hích lớn cho cả thầy và trò của trường để thay đổi về mặt tư duy, đổi mới về mặt phương pháp khi dạy học - không chỉ là dừng lại ở các bài giảng truyền thống mà còn đưa STEM vào giảng dạy. Còn đối với học sinh, các em đã được chạm vào công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo (AI), robotics. Học sinh được tự mình lắp ráp robot và đem robot mình sáng tạo đi thi đấu trong khu vực, và hướng đến quốc tế.

Điều kiện để phòng STEM vận hành thực chất

PV: Thưa ĐBQH Hà Ánh Phượng, bà có thể chia sẻ về một kỷ niệm sâu sắc của mình trong quá trình triển khai giáo dục STEM?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Với tôi, kỷ niệm sâu sắc nhất về STEM đến từ một dự án rất đặc biệt của học sinh miền núi mà tôi trực tiếp giảng dạy. Đó là dự án nghiên cứu về ống hút nhựa của các học sinh dân tộc thiểu số. Các em gần như không có phương tiện, không có thiết bị thí nghiệm để thực hiện những bước cơ bản như tách hydro và oxy trong quá trình học liên môn lý - hóa. Vì vậy, các em cùng thầy cô đã nghĩ ra một cách rất sáng tạo: đến các lò bánh mì nhờ hỗ trợ mượn dụng cụ và nguồn nhiệt phù hợp cho thí nghiệm. Khi cần chế tạo máy cắt ống hút, các em cũng không có điều kiện để mua thiết bị. Các em gom linh kiện phế liệu, tự mày mò lắp ráp, và cuối cùng đã tạo được một chiếc máy cắt hoạt động được.

Tôi luôn nhớ hình ảnh những đứa trẻ không có tiền, không có máy móc, nhưng “cái khó ló cái khôn”, kiên trì từng bước để hoàn thành dự án. Trải nghiệm đó không chỉ khiến các em trưởng thành hơn rất nhiều, mà từ thành công của dự án này đã mở ra cho các em cơ hội được kết nối với 50 quốc gia, được học hỏi, chia sẻ với các chuyên gia STEM quốc tế, nâng cao kỹ năng và kiến thức. Với tôi, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho sức mạnh của giáo dục STEM - một hành trình giúp học sinh vượt qua giới hạn của hoàn cảnh để chạm tới những điều lớn lao hơn.

PV: Thưa chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn, từ câu chuyện thực tế tại Trường THCS Cầu Giấy mà cô giáo Nguyễn Thị Nhàn vừa chia sẻ, ông đánh giá như thế nào về sự khác biệt giữa phòng STEM truyền thống và phòng STEM Innovation trong quá trình nghiên cứu lâu năm của mình?

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Về STEM, chúng ta có thể nhìn thấy sự khác biệt ở ba cấp độ. Thứ nhất là mức độ phổ cập, giáo dục STEM cho tất cả học sinh trong các tiết học hiện nay là yêu cầu bắt buộc từ khi có Nghị quyết 71-NQ/TW. Từ đó, việc triển khai STEM ở địa phương trở thành một chỉ số đánh giá hoàn thành nhiệm vụ.

Thứ hai là STEM dành cho nhóm học sinh có nhu cầu hướng nghiệp và nâng cao, thông qua các câu lạc bộ. Thứ ba là nhóm học sinh học STEM ở tầm “Innovation” - tức là sáng tạo đột phá, tham gia các sân chơi lớn ở cấp quốc gia và quốc tế. Trong triển khai hệ thống phòng STEM Innovation Petrovietnam, mô hình này đáp ứng đầy đủ cả ba chức năng trên. Trước hết, nhà trường có điều kiện dạy học trên lớp với trang thiết bị rất hiện đại.

Tôi xin chia sẻ một câu chuyện, khi chúng tôi đưa một chuyên gia quốc tế hàng đầu của hãng VEX Robotics - người từng đi thăm nhiều phòng lab trên thế giới - đến Trường THCS Cầu Giấy, ông đã nhận xét rằng đây là phòng STEM hiện đại nhất mà ông từng thấy. Nhận xét này không phải vì hình thức, mà vì cấu trúc, thiết kế, mức độ đầu tư và tính tối ưu cho giáo dục.

Hiện nay Trường THCS Cầu Giấy có hơn 40 đội VEX Robotics thi đấu rất sôi nổi. Việc triển khai chương trình STEM Innovation Petrovietnam đã tạo ra thay đổi không chỉ cho giáo viên và học sinh mà còn cả phụ huynh. Mỗi lớp có một đội robotics, khi các em được thi đấu ở cấp cao hơn - từ khu vực phía Bắc đến quốc gia, quốc tế - chúng tôi đều thấy sự tận tụy của giáo viên và phụ huynh. Có đội còn lên tận Lạng Sơn dự giải và giành chức vô địch.

Thông qua giao lưu ở các sân chơi tầm cao, các em học được những điều mà chỉ khi có phòng lab hiện đại mới có thể học được. Trường THCS Cầu Giấy đã lập tới 5 đội thi và đều thi đấu xuất sắc. Vừa qua Lạng Sơn đã tổ chức được giải STEM mở rộng, có sự tham gia giao lưu của các chuyên gia Trung Quốc. Điều thú vị là phía Trung Quốc rất ấn tượng vì họ không có giải tương tự. Khi nhìn thấy học sinh từ khắp mọi miền - Hà Nội, Cao Bằng, Lạng Sơn - cùng thi đấu theo đúng chuẩn Mỹ, làm sổ tay kỹ thuật nghiêm túc, chúng ta có thể khẳng định rằng Việt Nam đang thực hiện một cuộc cải cách mạnh mẽ: chuyển từ những cuộc thi đơn thuần sang giáo dục thật sự.

Và tôi nhấn mạnh, nếu không có trang bị từ chương trình STEM Innovation tại Trường THCS Cầu Giấy thì sẽ không có những chiến thắng ở Lạng Sơn. Đây là tác động rất cụ thể và rất rõ ràng của mô hình mới so với mô hình STEM truyền thống.

PV: Thưa ĐBQH Hà Ánh Phượng, từ quá trình nhiều năm nghiên cứu, tâm huyết tìm ra các phương pháp giáo dục sáng tạo trong quá trình giảng dạy, theo bà, giáo dục STEM có ý nghĩa như thế nào đối với đổi mới sáng tạo, kinh tế số và nguồn nhân lực chất lượng cao?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Là ĐBQH và là giáo viên trực tiếp đứng trên bục giảng, từng hướng dẫn các em các dự án liên quan đến STEM, đối với tôi STEM đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Nếu như coi đổi mới sáng tạo và kinh tế số là động lực phát triển của một quốc gia thì giáo dục STEM là khâu để chuẩn bị nền móng cho quá trình này, giúp chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

Về ý nghĩa của STEM trong chương trình giáo dục phổ thông, bản chất của giáo dục STEM là giúp các em hình thành và phát triển cái tư duy giải quyết vấn đề và tư duy khoa học, từ đó có thể phát triển những năng lực phẩm chất rất cần trong xã hội hiện đại. Các em không phải chỉ học các môn đơn lẻ, mà thông qua kiến thức liên môn về công nghệ, khoa học, toán, lý, hóa… để giải quyết các vấn đề cụ thể và có những giải pháp cụ thể, các mô hình hay sản phẩm cụ thể.

Như tôi đã chia sẻ, tôi từng hướng dẫn các học sinh thực hiện một dự án có tên là “Nói không với ống hút nhựa”. Đây là một dự án mà chúng tôi đã kết nối với hơn 50 quốc gia trên thế giới. Các em đã sử dụng kiến thức liên môn để giải quyết một vấn đề đó là giảm rác thải nhựa, cụ thể là ống hút nhựa. Các em đã phải tìm cách làm sao để có thể chế tạo được ống hút bằng tre nứa.

Trong bối cảnh học sinh ở miền núi không có điều kiện mua máy móc kỹ thuật hiện đại, các em đã phải tìm cách kết hợp kiến thức lý, hóa học để chống mốc cho ống hút. Và trong quá trình tạo máy cắt ống hút, các em cũng phải sử dụng kiến thức liên môn để tận dụng các vật liệu tiết kiệm. Thông qua việc cùng với nhóm giải quyết vấn đề, các em đã trưởng thành hơn rất nhiều.

Đặc biệt trong bối cảnh kinh tế số, các em là nguồn nhân lực tương lai, phải có trình độ kỹ thuật cao, và STEM đã đặt nền móng cho các em qua quá trình mà học tập để có được những kiến thức kỹ năng và cốt lõi của cái nền kinh tế số sau này. Giáo dục STEM sẽ tạo ra một cơ hội thu hẹp khoảng cách vùng miền khi mà các học sinh miền núi được tiếp cận việc làm sau này. Theo tôi điều đó rất ý nghĩa. Chính vì vậy, giáo dục STEM là khâu chuẩn bị giúp cho chúng ta có thể hình thành được nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

PV: Xin được hỏi cô giáo Nguyễn Thị Nhàn, qua quá trình vận hành thực tế, đâu là sự thay đổi rõ nét nhất ở học sinh và giáo viên khi tiếp cận phòng STEM Innovation Petrovietnam?

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn: Trường THCS Cầu Giấy rất vinh dự và tự hào khi được Tổng Bí thư Tô Lâm đến thăm trường và trao tặng phòng STEM vào tháng 5/2025. Với món quà thực sự ý nghĩa và đặc biệt như vậy, nhà trường cũng có những bước ngoặt thực sự rất lớn đối với việc giáo dục STEM.

Trên thực tế, nhà trường đã có kế hoạch rất bài bản và chi tiết để vận hành hiệu quả phòng STEM theo đúng lộ trình của chương trình. Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến sự đồng hành của Petrovietnam, đã mang đến cho Trường THCS Cầu Giấy những trải nghiệm, cũng như những buổi tập huấn chuyên sâu về đào tạo STEM bài bản, hệ thống.

Trước đây việc giảng dạy trong nhà trường thường ở mức độ tiếp cận đến STEM hoặc có hoạt động STEM trong giảng dạy, chưa bài bản và hệ thống. Nhưng từ khi có chương trình STEM Innovation Petrovietnam đồng hành, việc giảng dạy trong nhà trường đã có một lộ trình và có hiệu quả nhất định. Để vận hành hiệu quả phòng STEM, theo tôi có 3 yếu tố then chốt.

Thứ nhất là từ phía Ban Giám hiệu nhà trường, sự chỉ đạo rất sát sao và chiến lược dài hạn chứ không phải là chỉ là hoạt động phong trào. Có những buổi tập huấn chuyên sâu, Ban Giám hiệu đã mời thêm các chuyên gia để giảng dạy nâng cao trình độ nhận thức về STEM cũng như là hiệu quả của STEM.

Thứ hai, là các thầy cô luôn nhiệt tình và muốn được học hỏi, sáng tạo. Khi chương trình STEM Innovation Petrovietnam được triển khai tại trường, các thầy cô đã nhanh chóng tiếp cận, không ngại khó, ngại khổ và thực sự đầu tư thời gian và tâm huyết để đưa STEM vào giảng dạy.

Thứ ba, theo tôi đó chính là về phía học sinh. Học sinh của trường chất lượng đồng đều và năng động, luôn thể hiện sự sáng tạo và đặc biệt hết mình trong các hoạt động STEM. Khi có hoạt động STEM trong các bài dạy hoặc khi tham gia vào các cuộc thi, như robotics, học sinh của chúng tôi rất hào hứng. Chúng tôi cũng rất vinh dự và tự hào trong tháng 11 vừa qua đã có 5 đội thi robotics vào vòng trong của giải quốc gia.

Nút thắt và động lực của giáo dục STEM

PV: Từ kinh nghiệm thực tế, xin mời ĐBQH Hà Ánh Phượng phân tích về tầm quan trọng của ý nghĩa liên thông các nền tảng chung trong cộng đồng STEM?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Theo tôi, việc liên thông này rất có ý nghĩa. Các học sinh ở miền núi cũng như ở thành phố - những nơi có điều kiện phát triển - đều có thể sử dụng một nền tảng chung, từ đó giúp giảm khoảng cách vùng miền, các em có cơ hội học tập như nhau, tạo sân chơi chung, cùng chia sẻ kinh nghiệm… Từ đó, hình thành cộng đồng học sinh STEM (học hỏi, chia sẻ, làm dự án liên trường/liên vùng) dựa trên các yếu tố sau:

Về tinh thần hội nhập quốc tế, tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, tuân thủ quy trình nghiên cứu, chuẩn mực học thuật, quy tắc làm việc nhóm ở tầm quốc tế (qua các cuộc thi như NASA, ISEF, FIRST Robotics)… góp phần tạo chất lượng của giáo dục Việt Nam trên trường quốc tế. Về tuyển chọn, dựa trên tiêu chí minh bạch, công bằng. Về huấn luyện, xây dựng được mạng lưới cố vấn/huấn luyện viên đồng hành lâu dài. Về hỗ trợ tài chính, có nguồn kinh phí ổn định ưu tiên vùng khó khăn. Về phối hợp, cần cơ chế phối hợp giữa Nhà trường - Gia đình - Doanh nghiệp - Địa phương.

PV: Từ kinh nghiệm tại Trường THCS Cầu Giấy, theo cô giáo Nguyễn Thị Nhàn, đâu là yếu tố quyết định sự thành công của một phòng STEM?

Tọa đàm: STEM Innovation Petrovietnam - Hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn: Đây là lần đầu tiên Trường THCS Cầu Giấy thực hiện giáo dục STEM theo đúng chuẩn của STEM Innovation Petrovietnam. Trong quá trình triển khai, chúng tôi đã rút ra được ba yếu tố then chốt để làm nên hiệu quả của chương trình này và khai thác hiệu quả. Yếu tố then chốt đầu tiên chính là về phía Ban Giám hiệu nhà trường, ngay khi có chương trình này, Ban Giám hiệu nhà trường đã chỉ đạo sát sao và xây dựng kế hoạch chi tiết cụ thể để vận hành cũng như khai thác phòng STEM do Petrovietnam tài trợ.

Yếu tố then chốt thứ hai chính là đội ngũ giáo viên. Đội ngũ giáo viên của trường đa số trẻ và rất nhiệt tình, rất sáng tạo và thực sự ham học hỏi. Ngay khi chương trình dạy STEM diễn ra, đội ngũ giáo viên của trường, cùng tổ chuyên môn Khoa học tự nhiên của nhà trường đã vào cuộc tích cực, tổ chức, tham gia các buổi tọa đàm, tập huấn cùng chuyên gia về sử dụng phòng STEM. Từ việc hiểu được cách sử dụng vận hành các trang thiết bị, các thầy cô cũng có những ý tưởng mới và sáng tạo trong các bài dạy hiệu quả nhất, để học sinh có thể làm, áp dụng được kiến thức và có được trải nghiệm.

Yếu tố then chốt thứ ba chính là ở học sinh. Khi được tự tiếp cận với STEM, học sinh thực sự rất hào hứng và kích thích sự sáng tạo. Tôi cũng xin được chia sẻ về việc trường chúng tôi là khai thác phòng STEM và quá trình chúng tôi tổ chức giải đấu ở Cầu Giấy như thế nào. Từ tháng 9, nhà trường đã đưa ra kế hoạch tổ chức cuộc thi về robot và muốn hướng đến việc tổ chức thường niên. Ngay khi có kế hoạch được đưa ra, các lớp đều có các đội tham gia thi đấu. Trường chúng tôi năm học này có 44 lớp mà có tới 49 đội đăng ký tham gia thi đấu. Các đội thi cũng tổ chức tập huấn tập huấn online.

Tiếp đến, các em trực tiếp trải nghiệm phòng STEM để tiếp cận được với quá trình lập trình và được chuyên gia trực tiếp tập huấn. Các em lắp ráp linh kiện để tạo ra và vận hành robot. Sau đó, nhà trường và tổ chuyên môn tiếp tục tổ chức tập huấn trực tiếp về kỹ năng thi đấu liên minh. Với sự đặc biệt của giải thi đấu này, học sinh được trải nghiệm, khám phá mới về chiến thuật. Như vậy, các em đã tự mình tham gia cuộc thi bằng khả năng và năng lực của mình, thể hiện ở chính việc lập trình trên phần mềm và thi đấu trực tiếp trên sân đấu.

Trong các bài giảng tại Trường THCS Cầu Giấy luôn có sự lồng ghép STEM vào tiết dạy. Ngoài các dự án, các chuyên đề, Trường Cầu Giấy cũng tổ chức riêng một sự kiện gọi là “tuần trải nghiệm”. Chương trình này sẽ được tổ chức một lần vào cuối năm học. Trong tuần này, học sinh sẽ có một ngày để các em được tham gia trải nghiệm STEM.

Mới đây, vào “tuần trải nghiệm” học sinh được trực tiếp tham gia vào các hoạt động và sử dụng các cái trang thiết bị hiện đại trong phòng STEM. Ngoài ra, trường cũng tổ chức cho học sinh thiết kế các hoạt động về STEM. Ví dụ, thiết kế logo: Từ thiết kế trên bản vẽ, học sinh sử dụng máy cắt CNC ở phòng STEM tạo ra logo đẹp, mang đặc trưng riêng của mỗi lớp, mỗi đội có thể lấy đó làm quà tặng cho các học sinh của trường quốc tế khi các đoàn giao lưu học tập.

PV: Thưa chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn, qua chia sẻ về Trường THCS Cầu Giấy, ông có ấn tượng như thế nào về “tuần học không sách vở” tại đây? Để đẩy mạnh chất lượng giảng dạy STEM, chúng ta cần điều gì?

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Một trong những điều tôi băn khoăn khi thúc đẩy STEM tại các đô thị lớn là học sinh thành phố thiếu trải nghiệm thực tế để tiếp cận STEM. Ngược lại, học sinh nông thôn lại có rất nhiều thuận lợi. Khi chúng tôi triển khai STEM tại 6 huyện nông thôn cũ trước đây, có thể thấy nông thôn có một số ưu thế đặc biệt.

Thứ nhất, “người thầy lớn nhất” là thiên nhiên. Thiên nhiên cung cấp vô vàn tình huống, hiện tượng, vật liệu để giáo dục STEM diễn ra một cách tự nhiên. Thứ hai, khó khăn chính là một “người thầy quan trọng” của đổi mới sáng tạo. Đời sống còn nhiều thiếu thốn buộc người học phải sáng tạo, phải tìm cách giải quyết vấn đề. Innovation nảy nở từ đó.

Thứ ba, trẻ em nông thôn có môi trường lao động trực tiếp, điều mà học sinh đô thị ít có cơ hội trải nghiệm. Thứ tư, văn hóa cộng đồng là “người thầy” đặc biệt hiệu quả trong giáo dục STEM. Đó chính là bài học tích hợp liên lĩnh vực, là cách sử dụng nguồn lực thông minh - tinh thần cốt lõi của STEM. Những điều ấy ở nông thôn đã trở thành bản năng sinh tồn, trong khi học sinh thành phố lại thiếu.

Trở lại với Trường THCS Cầu Giấy, một môi trường giáo dục đô thị, thì việc tổ chức tuần học không sách vở thành công như vậy là điểm rất đáng mừng. Cô giáo Nhàn vừa chia sẻ thêm với tôi rằng chính phòng STEM do Petrovietnam tài trợ đã tạo nền tảng để thực hiện tuần lễ này.

Tôi muốn nhấn mạnh, trong phòng STEM ấy, văn hóa cạnh tranh lành mạnh được nuôi dưỡng. Các đội thi đấu để giành vị trí Nhất - Nhì - Ba, nhưng mỗi lần thi lại phải liên minh với nhau, hỗ trợ nhau, để cùng vượt qua chính mình. Đó là tinh tế của giáo dục STEM trong thời kinh tế thị trường: cạnh tranh nhưng biết hợp tác, đổi mới để tiến bộ.

Ở các môi trường giáo dục hiện đại như Mỹ và phương Tây, giáo dục STEM rất rõ ràng về chuẩn mở. Như bóng đá FIFA phải có giày đúng quy chuẩn, thì với phòng STEM Innovation Petrovietnam, học sinh chúng ta được trang bị để tự tin giao lưu quốc tế. Thậm chí, đến 99% trường học ở Mỹ không có số lượng robot nhiều như Trường THCS Cầu Giấy hay Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam.

Năm tới, Trường THCS Cầu Giấy hoàn toàn có thể đăng cai giải Cầu Giấy Signature mở rộng cho toàn thế giới. Khi có một hệ thống phòng STEM hiện đại, được kết nối, được chỉ đạo bài bản từ Trung ương, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các tỉnh, chúng ta hoàn toàn có thể dẫn dắt cuộc chơi giáo dục STEM trong ASEAN, châu Á, thậm chí thế giới. Tại sao lại là “dẫn dắt”?

Trước đây, chúng ta đi thi ở nước ngoài là thụ động, đi tìm cuộc chơi của người khác. Nhưng gần đây, trong cuộc họp với 34 tỉnh thành và hơn 100 trường, chúng tôi - cùng với VTV và lãnh đạo Petrovietnam - đã đặt ra tầm nhìn: VTV sẽ tổ chức các cuộc thi STEM quốc tế trên nền tảng STEM Innovation Petrovietnam, mời các đội trên thế giới tham gia. Chúng ta hoàn toàn làm được điều này.

Vai trò doanh nghiệp và thể chế đầu tư cho tri thức

PV: Thưa ĐBQH Hà Ánh Phượng, ở phần mở đầu tọa đàm bà đã nhấn mạnh rằng STEM Innovation Petrovietnam mang tầm nhìn dài hạn về chất lượng nhân lực quốc gia, đồng thời thể hiện trách nhiệm xã hội của Petrovietnam. Vậy bà có đồng tình rằng: đầu tư của doanh nghiệp cho giáo dục STEM nên được xem là cấu phần quan trọng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, góp phần hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW hay không?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Tôi cho rằng, đầu tư của doanh nghiệp như Petrovietnam cho giáo dục STEM không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn đối với phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Việc doanh nghiệp đồng hành với giáo dục cần được nhìn nhận như một cấu phần của chiến lược quốc gia về nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo.

Muốn làm được điều đó, trước hết, chúng ta cần một khung thể chế rõ ràng, bao gồm các quy định, cơ chế khuyến khích, các ưu đãi về thuế và tín dụng… để doanh nghiệp có động lực tham gia mạnh mẽ hơn. Chúng ta cần tôn vinh những doanh nghiệp có đóng góp thực chất cho giáo dục. Đây vừa là sự ghi nhận, vừa tạo hiệu ứng lan tỏa rất tích cực.

Thứ hai, phải có cơ chế hợp tác công - tư minh bạch, với sự tham gia của nhà trường và chính quyền địa phương. Mỗi bên cần được xác định rõ vai trò, nhiệm vụ trong vận hành phòng STEM, trong tổ chức các cuộc thi, hoạt động trải nghiệm… Khi khung hợp tác được quy định cụ thể như vậy, doanh nghiệp sẽ yên tâm và tin tưởng hơn khi đầu tư.

Và cuối cùng, tôi cho rằng cần lồng ghép giáo dục STEM vào chiến lược phát triển các ngành năng lượng, công nghệ và các lĩnh vực kinh tế trụ cột khác. Sự gắn kết này sẽ giúp chúng ta tạo ra lực lượng nhân lực chất lượng cao, gắn đào tạo với nhu cầu thị trường, và từ đó thúc đẩy mạnh mẽ hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

PV: Thưa chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn, để giáo dục STEM được triển khai bài bản, đồng bộ, vai trò của thể chế và sự đồng hành của doanh nghiệp được xem là nhân tố then chốt. Trực tiếp tham gia nhiều chương trình STEM trên phạm vi cả nước, ông nhìn nhận như thế nào về vai trò của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhà nước như Petrovietnam, trong việc kiến tạo văn hóa, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo?

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Để thúc đẩy giáo dục STEM, khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo của một quốc gia, thực chất là một quá trình rất dài hơi, đòi hỏi triển khai đồng bộ nhiều nội dung, từ xây dựng hạ tầng, đào tạo chuyên gia, phát triển nguồn nhân lực, kết nối hệ thống cho đến xây dựng văn hóa, khoa học - công nghệ trong xã hội. Đây là lĩnh vực mà chúng ta vẫn còn thiếu kinh nghiệm, còn nhiều việc phải làm.

Trước hết, cần nhìn nhận lại một số khái niệm và quan điểm mới, trong đó có vai trò của “người thầy”. Nếu vẫn hiểu người thầy theo cách truyền thống - là người đứng lớp truyền đạt kiến thức, thì chúng ta không thể có đủ hàng chục triệu giáo viên để dạy toàn bộ tri thức của thời đại chuyển đổi số. Vì vậy, cần thay đổi quan niệm: công nghệ và môi trường học tập số phải trở thành một phần quan trọng của quá trình dạy và học.

Thực tế triển khai cho thấy, những mô hình như robot ảo đã tạo điều kiện để học sinh học tập mọi lúc, mọi nơi, theo hướng cá thể hóa. Người thầy trong bối cảnh này không chỉ giảng dạy, mà còn tổ chức, hướng dẫn, kiểm tra, đánh giá trong môi trường số. Các ngày hội STEM, cộng đồng giáo viên STEM, hoạt động trải nghiệm thực hành chính là những “người thầy” mới, trực tiếp mang đến kiến thức, trải nghiệm, đồng thời rèn luyện phẩm chất và năng lực cho học sinh.

Về đào tạo giáo viên, chương trình STEM Innovation Petrovietnam được triển khai rất bài bản. Giai đoạn đầu là đào tạo để các nhà trường có thể vận hành kỹ thuật các phòng STEM, đáp ứng yêu cầu tiếp nhận, bàn giao và đưa vào sử dụng. Tiếp đó là các chương trình đào tạo nâng cao, được tổ chức trong tháng 12 tại 5 điểm đào tạo trực tiếp, với hàng nghìn giáo viên thuộc các trường tham gia.

Đáng chú ý, theo định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hệ thống 100 phòng STEM Innovation Petrovietnam được sẽ được sử dụng như 100 trung tâm đào tạo và chuyển giao chính thức, phục vụ công tác đào tạo mới và đào tạo lại đội ngũ giáo viên trung học trên phạm vi cả nước. Đây là đóng góp có ý nghĩa rất lớn đối với việc thúc đẩy giáo dục STEM và đổi mới giáo dục nói chung tại Việt Nam.

Từ góc độ doanh nghiệp, Petrovietnam không chỉ đóng góp về nguồn lực tài chính, mà còn tạo ra tâm thế tự tin, chủ động và niềm tự hào cho học sinh, đặc biệt là học sinh ở vùng nông thôn, miền núi, biên giới. Việc đầu tư đồng bộ, hiện đại cho các phòng STEM giúp học sinh sớm được tiếp cận môi trường học tập chất lượng cao, không “tự ti” khi giao lưu, làm việc với các tập đoàn lớn hay bạn bè quốc tế.

Tôi từng chia sẻ hình ảnh rất hình tượng rằng: trong bối cảnh giáo dục STEM hiện nay, những trường học chưa có phòng STEM có thể coi là “trường tạm”. Nếu trước đây chúng ta tập trung xóa nhà tạm cho người nghèo, giờ đây, trong giáo dục, cần đặt mục tiêu xóa bỏ những “trường tạm” - tức là những nhà trường chưa có điều kiện để học sinh được học STEM bằng trải nghiệm, thực hành.

Theo tôi, Petrovietnam đang góp phần trực tiếp vào quá trình “xóa trường tạm” này. Việc đầu tư các phòng STEM đồng bộ, hiện đại chính là xây dựng nền tảng hạ tầng học tập tối thiểu để mỗi học sinh, dù ở đô thị hay miền núi, đều có cơ hội tiếp cận giáo dục STEM một cách bài bản và thực chất. Thực tiễn cho thấy, nhiều địa phương như Cao Bằng, Lạng Sơn đã đạt được những kết quả rất ấn tượng khi học sinh giành giải cao tại các cuộc thi robot, lập trình điều khiển thiết bị không người lái ở khu vực và quốc tế. Điều này cho thấy, khi có sự đồng hành của Petrovietnam - với vai trò doanh nghiệp nhà nước lớn, có năng lực tổ chức và kết nối - thì giáo dục STEM có thể được triển khai ở quy mô quốc gia, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.

PV: Tôi muốn nghe thêm góc nhìn của ĐBQH Hà Ánh Phượng, bà có đồng ý rằng giáo viên là trung tâm của đổi mới hay không? Và bà đánh giá thế nào về nhu cầu đào tạo Master Trainer và cơ chế đãi ngộ đặc thù cho giáo viên STEM?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Theo tôi, học sinh mới là trung tâm của đổi mới sáng tạo. Tuy vậy, muốn học sinh giỏi STEM thì cần phải có giáo viên giỏi STEM, mạnh STEM. Trên thực tế, các thầy cô hiện nay đang phải đối mặt với một vài những thách thức mà theo tôi nghĩ là ở nhiều địa phương cũng gặp phải. Nhất là vào thời điểm hiện tại, tỷ lệ học sinh cấp 3 chọn vào các ngành khoa học tự nhiên trong những năm gần đây giảm đáng kể, chọn tổ hợp khoa học xã hội rất đông. Đây là một trong những vấn đề lo ngại về mặt nhân sự trong tương lai.

Các thầy cô hiện tại đang phải đối mặt với một số khó khăn. Ví dụ như tâm lý ngại sự thay đổi, trình độ dạy học tích hợp, dạy học dự án liên môn cũng như các kiến thức liên quan đến STEM bởi vì đa phần các thầy cô đều dạy học các môn riêng lẻ. Ngoài ra còn có áp lực thời gian, công việc, khiến thầy cô chưa được chuyên tâm.

Theo tôi, để có thể giải quyết được vấn đề nhân lực, cần phải có cơ chế rõ ràng. Thứ nhất là cần phải có những quy định rõ ràng về giảng dạy, ví dụ như là quy đổi số giờ thích hợp. Thứ hai là cần có chương trình đào tạo bài bản. STEM Innovation Petrovietnam đang có chương trình đào tạo giáo viên nhưng theo tôi cần phải có cả chính sách ghi nhận và nâng cao nhận thức. Thứ ba, cần có cơ chế khuyến khích và tạo động lực.

PV: Kính thưa các quý vị khách mời và các vị đại biểu, từ những chia sẻ, phân tích của các vị khách mời, chúng ta đã có một cái nhìn tổng thể về tương lai giáo dục STEM Việt Nam trong thời gian tới. Mời các vị khách mời chia sẻ những kỳ vọng về thế hệ nhân lực tương lai trong 10 đến 20 năm tới, sau khi được thụ hưởng chương trình giáo dục STEM.

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Kỳ vọng của tôi vào nguồn nhân lực chất lượng cao trong 10 đến 20 năm đó là “Bản lĩnh - Trí tuệ - Đổi mới sáng tạo”.

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn: Tôi kỳ vọng thứ nhất là sự tự tin, thứ hai là sự năng động và thứ ba là sự đột phá.

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Kỳ vọng của tôi chính việc tăng cường sự bình đẳng trong tiếp cận giáo dục STEM.

Phát biểu kết thúc Tọa đàm, Nhà báo Phạm Thuận Thiên - Tổng Biên tập Tạp chí Năng lượng Mới – PetroTimes, trân trọng cảm ơn những phân tích sâu sắc và các góc nhìn giàu giá trị thực tiễn của chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn, ĐBQH Hà Ánh Phượng và cô giáo Nguyễn Thị Nhàn.

Tổng Biên tập Phạm Thuận Thiên nhấn mạnh: “Tọa đàm STEM Innovation Petrovietnam – Hiện thực hóa Nghị quyết 57 diễn ra trong thời lượng chỉ khoảng hai giờ đồng hồ; vì vậy chưa thể chuyển tải đầy đủ tâm huyết của các chuyên gia, cũng như những trăn trở và kỳ vọng mà các đại biểu mang đến. Tuy nhiên, những trao đổi hôm nay đã mở ra nhiều gợi ý quan trọng cho việc triển khai mô hình STEM Innovation trên phạm vi rộng hơn, đồng thời khẳng định vai trò tiên phong của Petrovietnam trong kiến tạo hạ tầng giáo dục – tri thức cho giai đoạn phát triển mới.”

Ông bày tỏ mong muốn trong thời gian tới, Tạp chí Năng lượng Mới – PetroTimes tiếp tục phối hợp cùng các chuyên gia tổ chức thêm các tọa đàm, hội thảo và phiên chia sẻ chuyên sâu, qua đó giúp công chúng hiểu rõ hơn về chương trình STEM Innovation Petrovietnam và những đóng góp của doanh nghiệp đối với chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước. “Chúng tôi tin rằng những tâm huyết và thông điệp được gửi gắm hôm nay sẽ tiếp tục lan tỏa một cách đầy đủ và ý nghĩa tới xã hội.”

Tổng Biên tập Tạp chí Năng lượng Mới – PetroTimes trân trọng cảm ơn các vị khách mời, các đại biểu và phóng viên báo chí đã tham dự, đồng hành và đóng góp vào thành công của chương trình.