Một quyết định mang tính lịch sử

Thủ tướng Võ Văn Kiệt khảo sát địa điểm xây dựng NMLD Dung Quất (tháng 7-1995)

Gian nan xây dựng NMLD đầu tiên

Ngay sau khi thống nhất đất nước, Việt Nam đã hợp tác với Công ty Beicip của Pháp để triển khai dự án liên hiệp lọc, hóa dầu đầu tiên, dự kiến đặt tại Nghi Sơn (Thanh Hóa) với công suất 6 triệu tấn/năm, sản xuất nhiên liệu và một số chủng loại sản phẩm hóa dầu. Năm 1979, dự án tạm dừng vì gặp khó khăn về nguồn vốn.

Đầu những năm 80 của thế kỷ XX, theo Hiệp định hợp tác kinh tế - khoa học kỹ thuật giữa hai nước Việt Nam và Liên Xô, hai bên đã thống nhất địa điểm xây dựng khu liên hợp lọc, hóa dầu tại Thành Tuy Hạ (huyện Long Thành, Đồng Nai), dự kiến đầu tư xây dựng 2 giai đoạn, giai đoạn 1 xây dựng một NMLD với 1 dây chuyền chế biến dầu thô công suất 3 triệu tấn/năm; giai đoạn 2 đầu tư thêm 1 dây chuyền chế biến dầu thô để nâng công suất lọc dầu lên 6 triệu tấn/năm và hình thành một khu hóa dầu sản xuất chất dẻo, sợi tổng hợp và dây chuyền sản xuất phân đạm.

Đầu những năm 90, việc giải phóng một phần 3.000 ha mặt bằng và khảo sát địa chất sơ bộ, chuẩn bị các điều kiện phụ trợ để xây dựng khu liên hợp hợp lọc, hóa dầu đã được Việt Nam tiến hành. Lúc này, Liên Xô đã thực hiện xong thiết kế cơ sở và chuẩn bị các điều kiện đầu tư cho dự án. Tuy nhiên, do tình hình chính trị và thể chế của Liên Xô thay đổi nên dự án không tiếp tục được triển khai.

Đến năm 1994, địa điểm dự kiến đặt NMLD số 1 của Việt Nam được chốt tại 1 trong 5 địa điểm: Nghi Sơn (Thanh Hóa), Hòn La (Quảng Bình), Dung Quất (Quảng Ngãi), Vân Phong (Khánh Hòa) và Long Sơn (Vũng Tàu).

Quyết định lịch sử

Sau nhiều khảo sát và tính toán, Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt ra quyết định chính thức chọn Dung Quất (Quảng Ngãi) là địa điểm đặt NMLD đầu tiên, một quyết định mang tính lịch sử của ngành lọc, hóa dầu Việt Nam.

Dung Quất nằm ở trung tâm của đất nước. NMLD đặt ở vị trí này sẽ giống như một trái tim thình thịch đập, đẩy những dòng chảy năng lượng đi khắp đất nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Thế nhưng, để có được NMLD Dung Quất hiện đại, hoạt động an toàn, ổn định, đáp ứng gần 40% nhu cầu xăng dầu của đất nước như hiện nay, dự án xây dựng NMLD đầu tiên trải qua rất nhiều thăng trầm.

Ban đầu, Dự án NMLD Dung Quất được dự kiến triển khai với hình thức liên doanh với nước ngoài, tổng vốn đầu tư 1,7-1,8 tỉ USD. Nhưng khi không được phê duyệt một số ưu đãi đặc biệt về thuế, về bù lỗ và điều kiện được phân phối sản phẩm trên thị trường Việt Nam, đối tác rút lui khỏi dự án.

Ngày 10-7-1997, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định phê duyệt xây dựng NMLD số 1 tại Dung Quất theo hình thức Việt Nam tự đầu tư. Tổng công ty Dầu khí Việt Nam (nay là Tập đoàn Dầu khí Việt Nam - Petrovietnam) được Chính phủ giao làm chủ đầu tư dự án.

Ngày 8-1-1998, lễ khởi công NMLD số 1 được chính thức tiến hành tại xã Bình Trị, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.

Thế nhưng, một lần nữa, việc xây dựng NMLD đầu tiên của đất nước lại gặp khó khăn bởi những ảnh hưởng từ khủng hoảng tài chính châu Á. Trước tình hình đó, phương án liên doanh với Liên bang Nga được tính đến.

Ngày 25-8-1998, Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Liên bang Nga đã ký Hiệp định Liên Chính phủ về việc xây dựng, vận hành NMLD số 1 tại Dung Quất. Ngày 28-12-1998, Công ty Liên doanh NMLD Việt - Nga (Vietross) được thành lập. Tỷ lệ góp vốn của hai phía là 50/50. Việc liên doanh đã giải quyết được hai vấn đề lớn, đó là kêu gọi được nguồn vốn đầu tư và huy động được các chuyên gia có kinh nghiệm để thực hiện dự án.

Trong quá trình làm việc, có những vấn đề nảy sinh giữa Vietross với tổ hợp nhà thầu và hai bên trong liên doanh cũng không đồng thuận được một số vấn đề quan trọng. Do vậy, hai bên đã đề nghị Chính phủ hai nước quyết định chấm dứt liên doanh. Ngày 5-1-2003, đại diện hai bên đã ký biên bản chuyển giao toàn bộ nghĩa vụ và trách nhiệm tham gia Vietross của phía Nga sang phía Việt Nam.

Vietross giải thể, dự án NMLD Dung Quất trở lại với phương án tự đầu tư và Ban Quản lý dự án (QLDA) NMLD Dung Quất được thành lập. Suốt những năm sau đó, Ban QLDA phải giải quyết các vấn đề pháp lý của các hợp đồng sau khi chấm dứt liên doanh, kiện toàn bộ máy tổ chức và xử lý các vướng mắc về kỹ thuật, công nghệ, tài chính; đồng thời lập kế hoạch đào tạo nhân sự và sản xuất...

Lễ động thổ NMLD Dung Quất

Khai sinh BSR

Ngày 9-5-2008, Petrovietnam đã ban hành Quyết định số 1018/QĐ-DKVN về việc thành lập Công ty TNHH MTV Lọc hóa dầu Bình Sơn (nay là Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn - BSR). Ngày 9-6-2008, Petrovietnam tổ chức lễ ra mắt BSR.

BSR là đơn vị thành viên của Petrovietnam, được thành lập và giao trách nhiệm tiếp nhận, quản lý, vận hành NMLD Dung Quất, giữ vai trò tiên phong và đặt nền móng cho sự phát triển ngành công nghiệp lọc hóa dầu Việt Nam, đồng thời là nơi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực lọc, hóa dầu.

Tuy gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình triển khai, xây dựng, nhưng với quyết tâm cao của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cùng hàng vạn con người ngày đêm nỗ lực lao động trên công trường, NMLD Dung Quất đã cho ra dòng sản phẩm thương mại đầu tiên vào ngày 22-2-2009. Ngày 30-5-2010, NMLD Dung Quất chính thức được bàn giao cho chủ đầu tư, kết thúc giai đoạn xây dựng và vận hành chạy thử và nghiệm thu nhà máy.

Ngày 6-1-2011, lễ khánh thành NMLD Dung Quất được tổ chức long trọng, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử ngành Dầu khí Việt Nam. Việc xây dựng, vận hành NMLD Dung Quất thành công đã hiện thực hóa khát vọng xây dựng, phát triển ngành lọc, hóa dầu Việt Nam.

Hiểu Nguyễn