Ngày đầu đi tìm dầu khí - Những chuyện không bao giờ quên - (Tiếp theo và hết)

Ngày đầu đi tìm dầu khí - Những chuyện không bao giờ quên - (Tiếp theo và hết)

Ra biển

Theo lệnh của Tổng cục Địa chất, mùa hè năm 1968, Đoàn 36 cử đoàn khảo sát vùng ven biển Vịnh Bắc Bộ dọc theo các tỉnh Nam Định, Thái Bình, khảo sát các điều kiện địa dư, vật lý biển, địa chất khu vực các đảo Cồn Đen, Cồn Lu, Cồn Thông, Cồn Thủ để lập phương án thăm dò địa vật lý.

Do thiếu thốn về kinh phí và phương tiện tàu thuyền, đoàn chúng tôi phải đi theo các thuyền đánh cá, làm việc, sinh hoạt cùng với ngư dân. Ban ngày, chúng tôi tham gia kéo lưới bắt cá kết hợp khảo sát đo đạc chiều sâu biển, theo dõi quy luật và cường độ sóng gió, thủy triều, vẽ bản đồ các đảo.

Biết công việc của chúng tôi là khảo sát thăm dò dầu khí, người dân ở vùng biển Thái Thụy - Thái Bình hết sức nhiệt tình giúp đỡ. Khi chuẩn bị chuyến đi biển, ngư dân khuyên chúng tôi chỉ cần mang gạo, muối, một số gia vị, rau thơm, bếp dầu, vài bộ áo quần cộc và... rượu quốc lủi. Quả thực, làm việc trên biển hằng tuần mà chúng tôi không cần gì thêm ngoài những thứ mang theo. Bù lại những ngày nắng gắt và nước biển mặn chát làm cho ai nấy đều đen xạm, các bữa ăn trên thuyền thật xôm, chúng tôi được ăn những con cá ngon tươi nhất vừa mới bắt được, thôi thì đủ các món, đặc biệt là món gỏi cá. Thật thú vị khi buổi tối nghỉ lại trên thuyền hoặc ghé vào bờ đảo gần đó để nhâm nhi chén rượu với cá nướng, rồi ngủ lại trên bãi cát với trăng sao, gió mát rượi và tiếng sóng rì rào!

Đợt khảo sát này đã cho đoàn rất nhiều tư liệu quý giá để vạch ra phương án tiến ra biển, khởi đầu cho việc thăm dò dầu khí ở vùng biển phía Bắc nước ta. Nhìn các tư liệu thu được, ông già thuyền trưởng khen ngợi: “Các anh trên thông thiên văn, dưới tường địa lý”.

Ngày đầu đi tìm dầu khí - Những chuyện không bao giờ quên - (Tiếp theo và hết)

Những chuyến khảo sát tương tự đã chuẩn bị cho việc triển khai công tác thăm dò dầu khí ra ngoài khơi vịnh Bắc Bộ bằng tàu địa chấn đầu tiên Bình Minh, chuẩn bị các giếng khoan dầu khí sâu đến 5.000m đầu tiên của nước ta.

Mất tích

Sau khi có các số liệu địa vật lý ở vùng nước nông Đồng bằng sông Hồng, Liên đoàn Địa chất 36 xác định vị trí giếng khoan sâu tìm kiếm số 110 ở vùng Cồn Đen. Anh Phan Minh Bích lúc bấy giờ là Liên đoàn phó phụ trách đoàn khảo sát của chúng tôi. Trong đoàn có 5 chuyên gia Liên Xô do đồng chí trưởng đoàn Scorduli phụ trách. Đoàn khảo sát xuất phát từ căn cứ Xuân Thủy, đi trên chiếc canô lớn. Sau một vòng khảo sát quanh đảo Cồn Đen với chiều dài khoảng 10km, chiều ngang 500-700m, chúng tôi phải đi bộ trên đảo để khảo sát.

Do canô không cập bờ được nên chúng tôi cùng đoàn chuyên gia đi bằng xuồng máy, còn canô chờ ở đầu đảo. Đi được một lúc thì xuồng máy bị hỏng, chúng tôi ì ạch mãi mới kéo được xuồng lên bãi cát.

Trụ sở Đoàn bộ Đoàn 22 tại Vĩnh Long

Chúng tôi đi bộ gần 2 giờ từ vị trí đặt giếng khoan ở giữa đảo đến đầu đảo ở cửa Ba Lạt. Chiều tối, không thấy canô đâu, chờ đến tối hẳn cũng chẳng thấy tăm hơi. Không có bộ đàm liên lạc, bằng mọi cách hô hoán, bật máy lửa làm báo hiệu cũng không có ai đón chúng tôi. Đoàn đành quay trở lại vị trí giếng khoan nghỉ tạm tại chiếc lán của bảo vệ.

Đoàn khảo sát chuẩn bị thăm dò Đồng bằng sông Cửu Long

Cả ngày lặn lội thấm mệt và đói, tôi hỏi người bảo vệ có gì ăn không thì được trả lời là chỉ có ít gạo và muối. Tôi mượn xoong nồi nấu cháo trắng và mời các chuyên gia Liên Xô dùng bữa. Các bạn ăn rất ngon lành như ăn “mầm đá” và ngồi ngủ một giấc đến sáng hôm sau. Khi trở lại điểm hẹn, chúng tôi mừng rỡ khi thấy chiếc canô đang chờ, mọi người hò reo đón chúng tôi.

Anh Bích kể lại, cả đêm qua, canô đi lùng sục quanh đảo mà không thấy chúng tôi, đinh ninh là đã mất tích. Anh Bích cấp báo về Liên đoàn, Liên đoàn báo cáo về Tổng cục Địa chất và Bộ Công an về sự kiện này. Bộ đội biên phòng được lệnh bằng mọi cách tìm kiếm đoàn chúng tôi, xác định có phải do “địch bắt cóc”, hoặc nếu đã chết thì phải “tìm được xác”. Chúng tôi không ngờ sự việc lại nghiêm trọng đến thế! Qua đây mới thấy sự quan tâm lớn của Nhà nước đến sự nghiệp dầu khí, bảo vệ con người, đặc biệt đối với chuyên gia Liên Xô đến giúp chúng ta khởi đầu công việc tìm kiếm dầu khí ở Việt Nam.

Cửu Long ngày ấy

Sau ngày giải phóng miền Nam, tháng 10-1975, Đoàn 22 được thành lập, có nhiệm vụ tìm kiếm dầu khí ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tôi được Tổng cục Dầu khí giao nhiệm vụ làm đoàn trưởng để triển khai công việc. Trụ sở đoàn đặt tại Vĩnh Long, sau dời về Cần Thơ.

Cửa Ba Lạt sông Hồng

Thuở ấy ta thuê tàu địa chấn biển hai thân Gemeaux của Pháp để khảo sát địa chấn biển nông và toàn đồng bằng châu thổ. Kỷ niệm sâu sắc nhất là ngày 26-3-1976, tàu ra khơi để nổ phát đầu tiên trên tuyến địa chấn 4 liên kết cấu tạo Bạch Hổ với đồng bằng. Sáng sớm tinh mơ, đoàn tàu kỹ thuật, đốc nổi hậu cần, tàu hải quân dẫn đường và bảo vệ rồng rắn xuất phát từ cảng Sài Gòn ra biển, quá trưa đến tọa độ Bạch Hổ, súng hơi nổ phát đầu tiên. Công việc trôi chảy. Biển lặng, mặt nước phẳng lì như trong hồ, nhưng thuyền trưởng người Pháp thông báo với tôi rằng hãy cẩn thận, đó là hiện tượng sắp có giông tố. Quả thật, xế chiều, mây đen bỗng ùn ùn kéo đến, gió giật, mưa mịt mùng đầy trời.

Ngày đầu đi tìm dầu khí - Những chuyện không bao giờ quên - (Tiếp theo và hết)

Biển gào thét, sóng lớn phủ qua boong tàu. Gemeaux không cập mạn đốc nổi được, sợ vỡ tàu. Pháo hiệu ghi bằng tiếng Đức, bắn nhầm màu đỏ cấp cứu thành màu xanh bình yên, rồi màu trắng vô sự, cuối cùng bắn được pháo hiệu đỏ thì Hải quân không thể đến cứu được. Tàu phải chạy loanh quanh cắt ngang sóng để tránh bị lật chìm. Mọi người say mềm, nôn mật xanh mật vàng. Ông Nguyễn Đăng Liệu - Đội trưởng - say, ông Đỗ Chí Hiếu - Đội phó - càng say nhiều hơn, đau bụng quá, thuốc gì cũng không khỏi. Tôi ít say hơn, cầm bộ đàm chạy quanh để liên lạc với bác sĩ Hải quân tìm cách cứu chữa, nhưng cũng không được.

Tàu đốc nổi cũng đứt neo trôi dạt về phía đảo Phú Quý, không liên lạc được. Trở về đất liền là việc khó khăn, phải tính toán cẩn thận. Nếu tây ra lệnh về, tây chịu tiền. Nếu ta ra lệnh về, ta phải trả 35 nghìn france mỗi ngày chờ tại bến, chịu thiệt trong khi đất nước còn nghèo. Phân vân mãi, cuối cùng hỏi ý kiến anh em, tôi quyết định ra lệnh cho tàu về cảng Vũng Tàu. Tưởng đã “xuôi chèo mát mái”, nào ngờ tàu cập bến bị Bộ đội biên phòng bắt giữ vì tàu ngoại quốc không cắm cờ Việt Nam, không có giấy tờ mang theo. Cả đoàn người tây lẫn ta bị nhốt trên đồn, một ngày không cơm nước, tắm rửa, chờ cấp trên giải quyết. Chiều hôm sau, đốc nổi được kéo về Vũng Tàu. Nhìn thấy nhau, anh em mừng vui không kể xiết. Tôi làm bài thơ khá dài về cảm xúc từ câu chuyện này, trong đó có mấy câu: “Đoàn người mới được thanh minh/ Tàu to cập bến, dân tình hò reo/ Miệng cười mà lệ tuôn theo/ Tưởng là vĩnh biệt, khó điều gặp nhau/ Gian truân từng trải bấy lâu/ Cửu Long ngày ấy cùng nhau nhớ hoài”.

Hoàn thành khảo sát ở thềm lục địa, đội địa chấn lại lênh đênh khắp Đồng bằng sông Cửu Long, hết sông Tiền đến sông Hậu, sông Ông Đốc đến các kênh rạch thẳng tắp miền Tây. Chúng tôi thức trắng đêm bên dòng kinh xào xạc dừa nước nối vàng rực bông điên điển Đồng Tháp Mười, thả neo vào dòng nước đen như mực tàu hoai hoai mùi lá mục U Minh...

Theo kết quả khảo sát địa chấn và trọng lực đã khoan các giếng tìm kiếm đầu tiên ở Đồng bằng sông Cửu Long, giếng Cà Cối sâu đến 4.000m có biểu hiện dầu khí, giếng Phụng Hiệp sâu đến 800m gặp móng trước Đệ Tam và không có biểu hiện dầu khí. Kết quả đó đã đi đến kết luận là trên đất liền đồng bằng ít có khả năng tìm thấy dầu khí. Từ đấy, việc tìm kiếm, thăm dò dầu khí ở đây dừng lại và bắt đầu công tác tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí ở ngoài biển.

Kỷ niệm về một vị tướng

Trong một cuộc họp giao ban của Tổng cục Dầu khí năm 1977, Thiếu tướng, Bộ trưởng phụ trách dầu khí Đinh Đức Thiện vừa bước vào phòng họp, chỉ ông Phó vụ trưởng Vụ Kế hoạch hỏi ngay: “Cậu có biết kế hoạch xây dựng thành phố dầu khí không?”.

Ông Phó vụ trưởng lúng túng, cụ Đinh Đức Thiện bảo: “Đó là việc quai đê lấn biển Nam Định để xây dựng thành phố dầu khí. Trên khu vực này sẽ phân vùng cho Công ty Dầu khí I, Nhà máy Cơ khí Dầu khí, Công ty Địa vật lý, Viện Dầu khí, Trường Đào tạo công nhân dầu khí... Ban đầu chưa có nhà cửa cho cán bộ, công nhân, ta sẽ xây các nhà trong làng dân, mỗi nhà chia làm 2 gian rộng, một gian dành cho gia đình cán bộ công nhân dầu khí, gian kia dành cho gia đình nông dân, trên đầu tường ngăn nhà có một lỗ nhỏ mắc một ngọn đèn điện chiếu sáng chung cho 2 gia đình. Ban ngày công nhân đi làm việc gửi con nhỏ cho nông dân trông coi, chiều về nông dân giúp thổi cơm cho công nhân, tiện lợi đôi đường. Đó là hình thức liên minh công - nông”.

Thế rồi, công việc đắp đê lấn biển diễn ra khẩn trương bịt hai đầu Cồn Đen nhằm tạo nên một vùng nội thủy rộng lớn hàng nghìn hécta. Vùng này sẽ được san lấp thành vùng đất để xây thành phố dầu khí tương lai. Năm đầu, công việc khá vất vả, một phần con đê nối từ cửa Ba Lạt từng đoạn được hình thành. Nhưng đến mùa bão lụt năm sau, toàn bộ đê mới đắp bị bão lụt, sóng biển đánh vỡ sập đổ hết. Công việc quai đê lấn biển phải dừng lại không thời hạn. Đến nay, câu chuyện ấy vẫn còn lưu truyền như một kỷ niệm nho nhỏ thuở ban đầu trong muôn vàn thành công to lớn của ngành Dầu khí.

Một kỷ niệm để lại ấn tượng mạnh trong tôi. Khi làm việc trên kênh rạch Đồng bằng sông Cửu Long, thiếu nhiều phương tiện trang bị trên tàu thuyền, chúng tôi cần một số trạm phát điện nhỏ phục vụ cho đoàn chuyên gia Pháp, nhưng chưa tìm đâu ra. Đại tá Phan Tử Quang lúc bấy giờ là Tổng cục phó Tổng cục Dầu khí cho biết ở kho Quân khu 9 có các máy này. Ông còn bảo phải có ý kiến cụ Đinh Đức Thiện mới xin được. Tôi chuẩn bị một công văn thật chi tiết về số lượng, chủng loại và địa điểm máy cần xin.

Theo đúng hẹn, tôi đến gặp cụ Thiện tại Bến Thủy - Cần Thơ, người bảo vệ đưa tôi vào phòng, thấy cụ đang nằm trên chiếc võng dã chiến bên cạnh bàn làm việc. Không nhìn tôi, cụ hỏi ngay: “Cậu cần gì?”. Tôi trình bày xin máy phát điện phục vụ thăm dò địa chấn ở Đồng bằng sông Cửu Long. Cụ hỏi: “Cậu biết nó ở đâu? Cần bao nhiêu?”. Tôi trả lời ngay: “Dạ thưa, máy phát điện 5 KVA có ở kho quân nhu của Quân khu 9 trong sân bay Trà Nóc. Đoàn 22 xin 10 chiếc!”. Cụ nói ngay: “Viết công văn, tôi ký”. Tôi trình công văn đã in sẵn, cụ viết thêm dòng chữ trên đầu công văn gửi Trung tướng Lê Đức Anh - Tư lệnh Quân khu 9 và ký luôn.

Sau đó, tôi được Đại tá Phan Tử Quang dẫn đến gặp Trung tướng Lê Đức Anh và được giải quyết ngay. Tôi mừng quá, không ngờ công việc xuôi chảy chóng vánh như vậy. Đoàn 22 đã có thêm phương tiện để triển khai phương án thăm dò địa chấn ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Câu chuyện ngày đầu đi tìm dầu khí (Kỳ cuối)

Câu chuyện ngày đầu đi tìm dầu khí (Kỳ 2)

Câu chuyện ngày đầu đi tìm dầu khí (Kỳ 1)

TSKH Trương Minh - nguyên Phó viện trưởng Viện Dầu khí