Nhiệt điện Vũng Áng 1: Vượt lên thách thức

Năng lượng Mới số 356

Mỗi lần vận hành là một lần hẹn

Dù đã được cảnh báo về mảnh đất được mệnh danh là “nắng cháy cỏ, mưa thối chuối” của Kỳ Anh (Hà Tĩnh) nhưng lần đầu đặt chân đến Vũng Áng, chúng tôi vẫn không khỏi ngỡ ngàng. Từng đợt gió nóng như lửa táp làm cỏ cây trên dãy núi có tên rất lạ là Bò Càn trở nên loang lổ những khoảng màu nâu xỉn như một chiếc chăn dạ cũ rích của con nhà nghèo. Hỏi những người dân trong vùng chỉ biết cái tên này là cách tả nôm na hình hài ngọn núi như bị đàn bò gặm nham nhở, xơ xác. Trong cái nóng ấy, NMNĐ Vũng Áng 1 với sắt thép và bê tông thì nó trở thành một cái chảo lửa khổng lồ. Vậy mà hàng trăm kỹ sư, công nhân kỹ thuật vận hành nhà máy vẫn liên tục di chuyển như con thoi với khuôn mặt rạng rỡ thực hiện các thao tác để toàn bộ nhà máy vận hành trở lại sau khi đã hoàn thành phát điện Tổ máy số 1 vượt công suất thiết kế lên đến 631MW vào ngày 7/8/2014.

Đầu tháng 8/2014, Tổng giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam Đỗ Văn Hậu (PVN) cùng lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh đã kiểm tra tiến độ và thực hiện giao ban trên công trường xây dựng NMNĐ Vũng Áng 1. Sau khi lắng nghe báo cáo của các nhà thầu xây dựng và vận hành chạy thử nhà máy, Tổng giám đốc Đỗ Văn Hậu khẳng định, mục tiêu cao nhất của dự án là cấp PAC (chứng chỉ phát điện thương mại tạm thời) cho Tổ máy số 1 vào tháng 10-2014, Tổ máy số 2 vào tháng 12/2014. Để đạt được mục tiêu nói trên, Tổng giám đốc yêu cầu tất cả các bên bao gồm Ban QLDA, các ban của Tập đoàn, Tổng Công ty Lắp máy Việt Nam (LILAMA) và các nhà thầu phụ tham gia dự án tiếp tục nỗ lực, quyết tâm, quyết liệt tổ chức triển khai thi công, lắp đặt, chạy thử để nghiệm thu các tổ máy theo kế hoạch.

Tổng giám đốc Đỗ Văn Hậu (thứ 3 bên phải sang) kiểm tra công tác vận hành chạy thử tại Phòng Điều khiển Trung tâm Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 1

Dưới cái nắng gắt, từng nhóm kỹ sư, công nhân vẫn miệt mài hiệu chỉnh những thiết bị phát điện khổng lồ. Mải miết nhìn họ, chúng tôi giật mình khi một cái đầu đen thui, với bộ mặt đen nhẻm, tua tủa râu ria nhô lên từ một khe ống trong khu vực cyclone (máy hút tro). Thấy chúng tôi, anh bám tay vào hai bên thành ống, nhảy lên trên với bộ quần áo lấm lem bụi than, ướt đẫm mồ hôi. Hỏi ra mới biết anh là Huỳnh Hữu Vinh, Trưởng phòng Vận hành Chạy thử của Tổng thầu LILAMA. Anh Vinh đã có mặt tại Vũng Áng hơn 3 năm, từ những ngày đầu thực hiện lắp đặt thiết bị và chịu trách nhiệm chạy thử toàn bộ hệ thống của nhà máy.

Là một người anh cả của đội ngũ chạy thử nhưng anh cũng chỉ mới lấy vợ được vài tháng, vẫn còn ngại ngùng khi chúng tôi trêu đùa chuyện “ông bố trẻ xa nhà”. Nghe chúng tôi nhận xét trông anh giống công nhân hơn kỹ sư, với giọng Bình Định đặc sệt, anh Vinh cười tươi giải thích: “Xúc than, gom tro xỉ là những công việc bình thường mà bất cứ kỹ sư nào cũng phải biết làm. Ở Vũng Áng, mỗi khi khắc phục sự cố, tất cả anh em đều phải xắn tay xông vào việc. Trong suốt quá trình vận hành chạy thử nhà máy, những kỹ sư có kinh nghiệm phải liên tục thị phạm tại chỗ cho anh em công nhân nắm được các kỹ thuật, xử lý sự cố của từng chiếc máy…”.

Sau khi căn chỉnh ổn định loạt vít đứng của máy hút than, anh Vinh lại tất tả đi kiểm tra khu vực lò hơi. Theo chân anh, chúng tôi được nghe một “bài giảng” về công nghệ vận hành chính của nhà máy nhiệt điện. Theo anh Vinh, nếu nhà máy nhiệt điện là một con người thì turbine và lò hơi chính là trái tim trong cơ thể ấy. Vì vậy để nhà máy khỏe mạnh, vận hành tốt thì luôn phải chăm sóc, theo dõi sát sao các thông số thiết bị của turbine và lò hơi, kỹ thuật vận hành phải đảm bảo chuẩn xác, nhịp nhàng.

Hiện tại, NMNĐ Vũng Áng sở hữu hai lò hơi với cấu kiện thép có trọng lượng lên đến 2.800 tấn/lò. Hệ thống khung thép đặt lò hơi được tạo thành bởi hơn nghìn chiếc giằng, cột có kích thước hơn 275 nghìn m³ (dài 62m, rộng 61m, cao 74m). Do đặt ngoài trời nên lò hơi được che mưa nắng bằng mái tôn cách ly dưới tầng turbine. Một tổ máy bao gồm turbine hơi, bình ngưng và hệ thống nước ngưng, đường ống, thiết bị phụ và các hệ thống phụ trợ khác. Khi vận hành nhà máy, hệ thống này đều phải được kiểm soát, hiệu chỉnh thông số kỹ thuật để đảm bảo turbine vận hành đồng bộ. Với người ngoại đạo như chúng tôi, chỉ nghe giới thiệu sơ sơ cũng thấy choáng ngợp với hệ thống công nghệ phức tạp, những số liệu khổng lồ. Chúng tôi chỉ thực sự thích thú khi nghe đến con số 600MW, công suất phát điện lớn nhất của một tổ máy nhiệt điện tại Việt Nam.

Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng

Anh Hữu Vinh ví von, mỗi lần vận hành máy là một lần hồi hộp như lần đầu hẹn gặp người yêu. Dù chúng tôi đã vài chục lần khởi động, vận hành toàn bộ nhà máy nhưng đối với anh em trong NMNĐ Vũng Áng, cảm giác mong đợi luôn thường trực. Bởi trong quá trình vận hành chạy thử khó mà tránh khỏi những sự cố nhỏ. Nói cách khác, sự cố là cơ hội để đội ngũ vận hành nắm bắt được “tính nết” mỗi một thiết bị, hiểu sâu hơn về công nghệ của toàn bộ nhà máy. Bởi vậy, đội ngũ kỹ sư, công nhân vận hành luôn ở trạng thái trực chiến, sẵn sàng tìm hiểu, đưa ra các phương án để xử lý những thiết bị đỏng đảnh.

Nguồn điện từ những dòng máu nóng

Cùng với đội ngũ kỹ sư vận hành của Tổng thầu LILAMA, đơn vị có nhiệm vụ tiếp quản nhà máy trong tương lai, Ban Chuẩn bị sản xuất (CBSX), Tổng Công ty Điện lực Dầu khí - PV Power cũng luôn căng mình trong công tác vận hành. Tham gia vận hành chạy thử từ tháng 3/2013, đội ngũ học viên (gần 100 kỹ sư và hơn 350 công nhân kỹ thuật) cũng đang vào guồng tăng tốc.

Nếu như giai đoạn xây dựng hạ tầng, lắp ráp thiết bị được xem là giai đoạn trồng cây thì vận hành chạy thử có vai trò quyết định hái được quả chua hay ngọt. Phòng điều khiển trung tâm, bộ não của nhà máy luôn thường trực 3 đội vận hành của các chuyên gia quốc tế và một đội kỹ sư vận hành của Ban CBSX. Hàng chục đôi mắt luôn dán vào hệ thống 30 chiếc màn hình máy tính cỡ lớn, liên tục các dòng thông số của các thiết bị được truyền về, tập hợp so sánh, điều chỉnh từng phút.

Anh Nguyễn Quý Kiên, Trưởng ca vận hành của Ban CBSX - PV Power là một trong những kỹ sư lớn tuổi nhất đã bộc bạch với chúng tôi về công tác vận hành và niềm tự hào về ngày nhà máy phát điện đạt công suất tối đa. Anh Kiên cho rằng, việc vận hành máy là một sự cầu kỳ đến từng chi tiết. Đơn cử như việc điều chỉnh nhiệt độ của lò hơi cũng chia ra nhiều giai đoạn, tùy theo thời điểm và yêu cầu công suất vận hành. Khi mới khởi động, nhiệt độ lò hơi phải dưới 538⁰C, còn trong quá trình vận hành bình thường thì nhiệt độ từ lò hơi vào turbine không được lớn hơn 555⁰C để đảm bảo quá trình sinh điện không gặp sự cố. Ngoài ra, trong quá trình phát điện, nâng giảm công suất thì cần thêm, bớt nhiên liệu, tăng giảm lượng không khí trong lò đốt để phù hợp với mức nước trong bao hơi, nhiệt độ trong lò… tất cả đều được hệ thống điều khiển trung tâm phát lệnh, căn chỉnh chính xác.

Công nhân vận hành LILAMA hiệu chỉnh thiết bị

Anh Kiên tâm sự, niềm vui đạt công suất còn được nhân lên nhiều lần đối với chúng tôi, những người đã trải qua quãng thời gian khó khăn nhất khi phải “làm chủ”… bất đắc dĩ. Đó là một tháng từ 17/5 đến 17/6/2014 khi nhà thầu Trung Quốc rút về nước sau vụ xô xát tại Khu kinh tế Vũng Áng. Được sự đồng ý của Ban QLDA, PV Power phối hợp với Tổng thầu Lilama trực tiếp tham gia công tác vận hành chạy thử, thực hiện thông thổi cho Tổ máy số 2. Đáng mừng là những công việc được giao vận hành được anh em Ban CBSX thực hiện thành công vượt kế hoạch. Chỉ duy nhất một lần xảy ra sự cố phải tạm ngưng nhà máy nhưng nguyên nhân lại bắt nguồn từ thiết bị chứ không phải kỹ thuật vận hành. Rất trang trọng, anh Kiên nhấn mạnh, kết quả này là nỗ lực, hy sinh của cả ngàn anh em vận hành, Ban QLDA, các chuyên gia nước ngoài…

Anh Nguyễn Quý Kiên bày tỏ: “Khi mình trực tiếp làm công tác vận hành, trực tiếp quyết định những vấn đề phát sinh, mình được trưởng thành hơn. Ở tình thế đó, anh em không tránh khỏi lo lắng nhưng cờ đến tay thì phải phất, thật may mà không phụ lòng mong mỏi của lãnh đạo Tập đoàn, tổ máy đã vận hành trơn tru”.

Trong quá trình tham gia vận hành Tổ máy số 1 đến công tác thông thổi Tổ máy số 2, đội ngũ vận hành của Ban CBSX đã đúc kết những kinh nghiệm mà có lẽ sau này sẽ trở thành cẩm nang vận hành cho nhiều nhà máy điện của ngành Dầu khí. Trong đó, các anh đưa ra phương thức để thống nhất nhân lực, phối hợp chặt chẽ giữa các tổ vận hành tại các phân xưởng, kiểm soát từng thiết bị để sớm phát hiện các lỗi vận hành. Đưa ra các yêu cầu cụ thể như khi vận hành 1 máy bất kỳ trong hệ thống phải có ít nhất 1 nhân sự trực. Công nhân, kỹ sư trực vận hành phải thực hiện chế độ báo cáo liên tục qua bộ đàm ngay từ khi khởi động thiết bị, phát hiện các biểu hiện bất thường đến lúc xử lý hoàn thành các sự cố.

Theo chân anh em đội chuẩn bị sản xuất, chúng tôi phát hiện một điều lạ, ấy là trong quá trình vận hành, đi bất cứ đâu các kỹ sư, công nhân kỹ thuật đều kè kè ôm theo mình một cuộn tài liệu dài cả mét, mở ra thì to bằng nửa cái mặt bàn. Hỏi ra mới biết, đó là những tập tài liệu vận hành mà tự tay họ cất công biên soạn. Khi chúng tôi thắc mắc về điều này, anh Nguyễn Thanh Tùng, Phó trưởng ban CBSX vui vẻ giải thích, luôn mang theo tài liệu kỹ thuật là điều bắt buộc trong quy trình vận hành nhà máy. Bởi nguyên tắc đầu tiên của những người làm công tác vận hành một nhà máy với hàng trăm thiết bị, cả ngàn chi tiết là không làm việc theo trí nhớ. Dù siêu phàm đến mấy thì con người cũng có lúc quên hoặc chỉ nhớ một phần nên chúng tôi quán triệt đến tất cả kỹ sư phải tuân thủ quy định luôn cầm theo sơ đồ kỹ thuật để đảm bảo độ chính xác tuyệt đối trong khi vận hành thiết bị.

Công trình “duyên phận” nhất quốc gia

Nói về địa chất thì Vũng Áng là mảnh đất xứng với danh “chó ăn đá, gà ăn sỏi”. Không có một người nông dân nào sinh sống, trồng trọt được trong khu vực này vì toàn bộ các loại cây trồng như lúa, rau, cây ăn quả đều không thể tồn tại chứ đừng nghĩ đến thu hoạch. Người dân nơi đây chỉ làm được đúng một nghề là đánh bắt hải sản nhưng cũng cực kỳ khó khăn bởi biển Vũng Áng thường xuyên có bão và những dãy đá ngầm cực kỳ nguy hiểm. Khắc nghiệt, khó sống là vậy nhưng nếu ai đã có duyên đến và làm việc tại đây thì Vũng Áng sẽ để lại những dấu ấn rất sâu đậm.

Là người đầu tiên có mặt và xây dựng NMNĐ Vũng Áng 1, anh Hà Đình Niêm, Trưởng phòng Xây dựng, Ban QLDA hiểu hơn ai hết về sự khắc nghiệt đến vô tình của khí hậu Vũng Áng. Anh Niêm phân tích: “Đặc thù khí hậu ở Vũng Áng là nắng gắt, mưa nhiều lại thường xuyên bão lũ nên trong quá trình thi công các hạng mục công trình của nhà máy gặp rất nhiều khó khăn. Có thời điểm mưa dầm kéo dài nhiều tuần, cộng với nền đất yếu nên bị sụt lún dẫn đến tình trạng ngập úng cục bộ, khó thoát nước. Đó là chưa kể có năm mùa mưa kéo dài 4-5 tháng liên tiếp, làm cả công trường bị chững lại. Thành thử việc thi công các hạng mục xây dựng, lắp đặt đều được làm trong tình trạng tận dụng. Nghĩa là khi thời tiết thuận lợi thì tất cả các bên đều huy động lực lượng tổng lực, đều làm việc 3 ca, 5 kíp không kể ngày đêm cho kịp tiến độ. Chúng tôi nhớ nhất mùa bão năm 2010, đúng vào dịp cao điểm xây dựng vậy mà biển miền Trung đón liên tiếp 3 trận bão lớn. Trời mưa như hắt nước liên tục hơn 100 ngày đêm. Dù đã huy động lực lượng che chắn, bảo vệ nhưng nhiều hạng mục vẫn bị bão quật, nước lũ từ trên núi đổ xuống cuốn phăng ra biển thiết bị, sắt thép và cả những ta-luy bê tông nặng cả tấn. Thuyền, bè của dân, xà lan nạo vét luồng lạch cho cảng nhận than cũng bị sóng biển ném tung lên như những món đồ chơi…”.

Cầu cảng nhận than của Nhà máy Nhiệt điện Vũng Áng 1

Đối với anh em công nhân LILAMA, Tổng thầu EPC của dự án vừa là đơn vị trực tiếp thi công lắp đặt thiết bị cũng phải đối mặt với không ít khó khăn do khí hậu của Vũng Áng. Mặc dù được bảo quản khá kỹ càng nhưng mưa triền miên và sương muối trong không khí vẫn làm cho một số khung sắt, giằng thép bị gỉ sét, nặng hơn nữa là xuất hiện các nốt rỗ trên bề mặt thiết bị. Bởi vậy, khi lắp đặt, thiết bị vật tư đưa lên nhà máy không đủ tiêu chuẩn lại phải đặt xuống để tiến hành bảo trì, bảo dưỡng. Thêm vào đó, các thiết bị được lắp đặt ở NMNĐ Vũng Áng 1 lại đều được nhập từ nước ngoài với tiêu chuẩn nghiêm ngặt của các nước G7 nên thiết bị nào hỏng hóc sẽ rất khó có thể thay thế ngay lập tức, mất rất nhiều thời gian để đặt hàng, vận chuyển về Việt Nam.

Gần đây nhất phòng vật tư LILAMA đã khéo léo xử lý thay thế chiếc van bơm nước cấp vào lò hơi. Đây là thiết bị phải đặt hàng và sản xuất từ Mỹ, không có sẵn thiết bị thay thế tại Việt Nam. Nếu theo trình tự thông thường thì dự án phải chờ ít nhất một năm. Ban Điều hành Dự án của LILAMA đã thống nhất với Ban QLDA tự mày mò, đặt hàng tại nước thứ 3 với thông số và chất lượng van đúng theo yêu cầu của nhà thầu thiết bị. Khi chiếc van về tới nhà máy, được kiểm định chất lượng đạt chuẩn, lắp đặt và vận hành tốt, toàn bộ lãnh đạo LILAMA, đội ngũ vận hành thở phào nhẹ nhõm.

Đầu quân về Vũng Áng từ Nhà máy Nhiệt điện Uông Bí, anh Phạm Hồng Sơn, Phó giám đốc Ban điều hành Tổng thầu LILAMA xúc động bày tỏ: “Tôi ấn tượng nhất ở NMNĐ Vũng Áng bởi đây là một dự án lớn, phải chia thành nhiều gói thầu nhỏ khiến công tác thiết kế, quản lý, vận hành trở nên cực kỳ khó khăn. Ở thời khắc nhà máy đạt công suất hơn 600MW, quả thực không ngôn ngữ nào diễn tả được sự xúc động của chúng tôi. Thành công này là sự khẳng định quyết tâm, bản lĩnh cũng như trình độ của tập thể cả ngàn con người, xóa đi rất nhiều nghi ngờ về năng lực cũng như chất lượng công trình. Cột mốc này cũng là sự khẳng định bản lĩnh của những kỹ sư trẻ, đã dám nghĩ, dám làm trong quá trình xây dựng và vận hành nhà máy. Chúng tôi đã củng cố vững chắc niềm tin vào việc đưa nhà máy vào hoạt động và phát điện trên tâm thế tự tin, tự chủ”.

Tạm biệt Vũng Áng, chúng tôi ấn tượng mãi về câu chuyện cây xoài duy nhất được trồng trước cửa nhà thi đấu thể thao. Nó đã ngót chục lần bị bão, gió lốc quật đổ rồi lại được anh em trong Ban QLDA dựng lên, chăm sóc. Lạ một điều là cây xoài này vẫn sinh tồn mạnh mẽ trước mưa bão, nắng lửa, vươn lên đơm hoa kết quả lần đầu tiên sau hơn 5 năm. Những người xây dựng NMNĐ Vũng Áng đã coi đó là một điềm báo về phần thưởng ngọt ngào dành cho những người kiên trì, vững niềm tin với sự nghiệp xây dựng nguồn điện Dầu khí.

Thành Công - Huyền Anh