STEM Innovation Petrovietnam: Mở rộng không gian hệ sinh thái STEM quốc gia, tạo đột phá về nguồn lực

TS Nguyễn Viết Huy - Phó Phòng Giáo dục phổ thông Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hưng Yên.

PV: Thưa ông, Nghị quyết 71-NQ/TW đặt ra yêu cầu đổi mới mô hình trường chuyên, năng khiếu và mở rộng giáo dục STEM/STEAM nhằm ươm tạo nhân tài quốc gia. Theo ông, để việc mở rộng này thực chất và bền vững, cần những cơ chế đặc thù nào về chương trình, đội ngũ và đầu tư hạ tầng?

TS Nguyễn Viết Huy: Trong những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có các văn bản hướng dẫn triển khai thực hiện giáo dục STEM trong giáo dục phổ thông và tổ chức tập huấn cho cán bộ, giáo viên về giáo dục STEM trong cả nước.

Tuy nhiên, để giáo dục STEM/STEAM ở Việt Nam phát triển tới tầm cao mới, góp phần ươm mầm nhân tài quốc gia, cần có sự đầu tư, phát triển đồng bộ cả về chương trình giáo dục, đội ngũ giáo viên và hạ tầng về giáo dục STEM ở phạm vi rộng rãi trên cả nước, cụ thể:

Thứ nhất, nghiên cứu xây dựng chương trình giáo dục STEM phù hợp với từng cấp học; ưu tiên triển khai trong các trường trung học phổ thông chuyên và các cơ sở giáo dục được đầu tư có trọng điểm. Từ đó đánh giá tính hiệu quả của chương trình, làm cơ sở hoàn thiện để áp dụng trên diện rộng. Khi xây dựng chương trình, cần lưu ý kết hợp giữa giáo dục STEM và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để có thể phát huy tối đa những lợi thế của hai lĩnh vực này.

Thứ hai, nghiên cứu xây dựng chương trình bồi dưỡng về giáo dục STEM cho đội ngũ giáo viên hiện có trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của các nước có trình độ tiên tiến về giáo dục STEM trong khu vực và quốc tế. Về lâu dài, cần có chương trình đào tạo giáo viên STEM của các trường đại học sư phạm, đại học kỹ thuật tiệm cận với trình độ của khu vực và thế giới.

Thứ ba, cần có chính sách ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng cho giáo dục STEM có trọng điểm, với các trang thiết bị hiện đại, đồng bộ để giáo viên, học sinh có thể khai thác hiệu quả tối đa. Việc đầu tư này trước tiên phải được khởi xướng từ nguồn lực của Nhà nước; tiếp theo là kêu gọi từ các nguồn đầu tư hợp pháp khác để nhân rộng mô hình, bảo đảm tính đồng bộ, hệ thống trong cả nước.

PV: Ông vừa nói đến việc kêu gọi các nguồn đầu tư hợp pháp để nhân rộng mô hình phòng STEM, vậy ông đánh giá thế nào về ý nghĩa và tác động của chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” của Petrovietnam đang triển khai với mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh, thành phố trong năm 2025, trong đó có Hưng Yên, từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm?

TS Nguyễn Viết Huy: Khi đặt Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia bên cạnh Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo mới thấy rõ hơn tầm nhìn dài hạn của Tổng Bí thư Tô Lâm, đó là muốn đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới và sáng tạo thì phải bắt đầu từ đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Và chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” với mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh, thành phố trong năm 2025, chúng tôi đánh giá là những “viên gạch” đầu tiên vô cùng quan trọng, đặt nền móng cho sự đột phá trong cả lĩnh vực giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ. Việc triển khai chương trình sẽ làm cho nhiều thế hệ học sinh được hưởng lợi, chắc chắn sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 nói chung và góp phần đưa giáo dục STEM tại tỉnh Hưng Yên cũng như các tỉnh, thành khác trong cả nước phát triển lên tầm cao mới cả về lượng và chất.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cùng các đại biểu đánh giá cao những mô hình do học sinh tự thực hiện; đồng thời vui mừng trước hiệu quả rõ rệt của phòng thực hành giáo dục STEM do Petrovietnam tài trợ.

PV: Từ góc độ chuyên môn, ông nhận định ra sao về mô hình “STEM Innovation Petrovietnam”? Theo ông, những điểm mạnh và giá trị nổi bật của mô hình này là gì? Việc triển khai mô hình này tại Hưng Yên có thể đem lại những giá trị gì?

TS Nguyễn Viết Huy: Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 với định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học đề cao việc vận dụng kiến thức liên môn vào việc giải quyết các bài toán thực tiễn. Trong thực tế, tại các nhà trường, giáo dục STEM được thực hiện dưới hình thức bài dạy STEM; hoạt động trải nghiệm STEM; làm quen với nghiên cứu khoa học, kỹ thuật hoặc các câu lạc bộ STEM với mức độ đầu tư ở mức cơ bản, chưa chuyên sâu. Theo tôi, việc triển khai mô hình “STEM Innovation Petrovietnam” trong giai đoạn hiện nay có một số giá trị tích cực rất lớn, nổi bật như sau:

Thứ nhất, việc thực hiện mô hình đã góp phần thực hiện nhiệm vụ, giải pháp thứ năm được nêu ra trong Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; đồng thời là bước hiện thực thần tốc ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm trên quy mô rất lớn trong điều kiện Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm đến giáo dục và đào tạo.

Thứ hai, mô hình được đầu tư trải dài trên khắp cả nước, mọi vùng miền ở các cấp học trung học cơ sở, trung học phổ thông với các cơ sở giáo dục được lựa chọn kỹ lưỡng sẽ tạo ra một mạng lưới kết nối STEM trong toàn quốc. Việc thực hiện thành công mô hình này sẽ thu được những kết quả, dữ liệu quý giá về giáo dục STEM, giúp các cơ quan quản lý giáo dục có những đánh giá toàn diện hơn về giáo dục STEM để tiếp tục chỉ đạo thực hiện có hiệu quả trong các cơ sở giáo dục phổ thông trên cả nước.

Thứ ba, trong quá trình phối hợp với Petrovietnam triển khai mô hình ở tỉnh Hưng Yên, chúng tôi thấy được tính chuyên nghiệp cao từ các khâu khảo sát, thiết kế, thi công và hướng dẫn sử dụng hệ thống STEM chuẩn quốc tế. Đây là sự bổ sung kịp thời, vô cùng quý giá đối với ngành giáo dục tỉnh Hưng Yên và các địa phương khác trong cả nước.

Chúng tôi sẽ phối hợp với Petrovietnam hướng dẫn, chỉ đạo các cơ sở giáo dục được tài trợ khai thác tối đa, hiệu quả các trang thiết bị được cung cấp, từ đó lan tỏa, nhân rộng tới các cơ sở giáo dục phổ thông trong toàn tỉnh.

TS Nguyễn Viết Huy từng đạt nhiều giải thưởng khoa học trong nước và quốc tế.

PV: Nhìn về dài hạn, ông kỳ vọng chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” sẽ đóng góp như thế nào cho hệ sinh thái STEM quốc gia và mục tiêu phát triển nhân lực chất lượng cao?

TS Nguyễn Viết Huy: Nghị quyết 71-NQ/TW tiếp tục nhấn mạnh quan điểm chỉ đạo: “Giáo dục, đào tạo phải bảo đảm học đi đôi với hành, lý thuyết gắn với thực tiễn...”. Thực tế cho thấy, muốn có các sinh viên giỏi ở bậc đại học thì phải có các học sinh được giáo dục tốt ở bậc học phổ thông, vì vậy việc triển khai chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” sẽ là một bước quan trọng góp phần giúp học sinh được học tập, sáng tạo trong các phòng STEM chuẩn quốc tế, giúp các em tiếp cận và khai thác có hiệu quả với các phòng thí nghiệm chuyên ngành hiện đại ở bậc đại học.

Về dài hạn, chúng tôi đánh giá chương trình sẽ tạo ra đột phá về nguồn lực, tạo động lực và mở rộng không gian phát triển cho hệ sinh thái STEM quốc gia, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông và tạo tiền đề quan trọng cho đào tạo, phát triển nhân lực chất lượng cao ở bậc đại học. Trên cơ sở thành công của chương trình, chúng ta có thể thu hút các nguồn lực trong xã hội để nhân rộng mô hình ra nhiều cơ sở giáo dục khác trong toàn quốc, từng bước hiện đại hóa toàn diện hệ thống giáo dục quốc dân.

PV: Theo ông, để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục STEM, Hưng Yên và các tỉnh, thành khác cần có những chính sách nào đủ mạnh để thu hút, giữ chân và tạo động lực cho đội ngũ giáo viên, nhất là giáo viên STEM vốn đang rất khan hiếm?

TS Nguyễn Viết Huy: Nghị quyết số 71-NQ/TW đã thể hiện sự quan tâm và kỳ vọng đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với sự phát triển giáo dục và đào tạo trong thời kỳ mới, trong đó đã chỉ rõ “Đổi mới mạnh mẽ thể chế, tạo cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội cho phát triển giáo dục và đào tạo” với các chế độ, chính sách ưu đãi để các nhà giáo yên tâm công tác và cống hiến. Về lâu dài, để giải quyết vấn đề khan hiếm đối với giáo viên dạy STEM, theo tôi cần có chính sách căn cơ, bắt đầu ngay từ bây giờ để thực hiện các nội dung sau đây:

Phải có chính sách để khuyến khích, định hướng, tuyên truyền tới các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh trong các cơ sở giáo dục phổ thông về vai trò của giáo dục STEM trong việc góp phần đạt mục tiêu đến năm 2030 có “tỉ lệ người học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật và công nghệ đạt ít nhất 35%...” như đã được đề ra trong Nghị quyết số 71-NQ/TW.

Đồng thời, nghiên cứu, quy hoạch và đặt hàng các trường đại học sư phạm, đại học kỹ thuật... trong việc xây dựng chương trình đào tạo giáo viên STEM theo chuẩn quốc tế, trong tương lai gần có thể khai thác có hiệu quả hệ thống phòng STEM hiện đại do chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” tài trợ và các phòng STEM đã được đầu tư trong các cơ sở giáo dục trên cả nước.

Ngoài ra, ở mỗi tỉnh, thành phố, tùy vào điều kiện kinh tế - xã hội có thể xây dựng, ban hành các nghị quyết của HĐND quy định một số chính sách ưu tiên, thu hút giáo viên dạy STEM; tạo môi trường tốt nhất để các thầy cô phát huy hết khả năng sáng tạo của mình; khuyến khích giáo viên và học sinh tham gia các sân chơi sáng tạo về STEM ở khu vực và quốc tế để có cơ hội giao lưu, nâng cao chất lượng dạy học, tiếp cận với trình độ tiên tiến của khu vực và quốc tế.

PV: Vậy theo ông, để những sáng kiến như “STEM Innovation Petrovietnam” có thể lan tỏa rộng rãi, liệu có cần xây dựng khung thể chế khuyến khích rõ ràng cho doanh nghiệp đầu tư vào giáo dục và đổi mới sáng tạo hay không?

TS Nguyễn Viết Huy: Nhà nước luôn giữ vai trò chủ đạo trong tổng nguồn lực đầu tư cho giáo dục nhưng cũng luôn ưu tiên thu hút từ các nguồn đầu tư khác, được quy định trong Luật Giáo dục 2019 và các văn bản pháp lý có liên quan. Trong thời kỳ mới, khi Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 71-NQ/TW được triển khai sâu rộng trong mọi lĩnh vực, trong đó có giáo dục và đào tạo, theo tôi cần nghiên cứu xây dựng các khung thể chế, tạo hành lang pháp lý đặc thù để hình thành các quỹ tài trợ cũng như tạo điều kiện để các cơ sở giáo dục huy động được các nguồn vốn từ các tổ chức, cá nhân, góp phần đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa cơ sở vật chất phục vụ dạy học, đổi mới sáng tạo, tiệm cận nhanh hơn với trình độ khoa học, công nghệ của khu vực và thế giới trên phạm vi cả nước.

PV: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

STEM Innovation Petrovietnam - Cú hích phát triển nhân lực kỹ thuật và đổi mới giáo dục Việt Nam

Thầy giáo nhiều năm gắn bó với Robotics gửi kỳ vọng vào STEM Innovation Petrovietnam

Cao Bằng kỳ vọng bứt phá giáo dục STEM từ mô hình STEM Innovation Petrovietnam

STEM Innovation Petrovietnam - Thu hẹp khoảng cách công nghệ cho học sinh miền núi

Mạnh Tưởng (thực hiện)