Tách dự án độc lập về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: Tạo thuận lợi cho Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận

Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư từ năm 2009. Trong giai đoạn chuẩn bị, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và thu hồi đất đã được triển khai trên quy mô lớn. Tuy nhiên, sau khi Dự án điện hạt nhân tạm dừng năm 2016, các phần việc BT, HT, TĐC rơi vào tình trạng dang dở, thiếu cơ sở pháp lý để tiếp tục thực hiện, nghiệm thu và quyết toán. Hiện nay, công tác BT, HT, TĐC và giải phóng mặt bằng cho các dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận đang gặp một số khó khăn, vướng mắc, dẫn đến chậm trễ trong triển khai.

Trước đây, theo Quyết định số 794/QĐ-TTg ngày 8/6/2015 của Thủ tướng Chính phủ, tổng diện tích đất thu hồi của dự án là 1.279,52 ha/1.288 hộ với 4.911 nhân khẩu. Trong đó: Diện tích 2 nhà máy là 998,01 ha (Nhà máy 1: 544,1 ha; Nhà máy 2: 453,91 ha); Khu tái định cư: 85,65 ha; Khu dân cư chỉnh trang: 13,4 ha; Khu nghĩa trang: 22,27 ha; Khu trạm bơm: 0,59 ha; Khu tái định canh: 159,6 ha.

Tại Báo cáo số 70/BC-UBND ngày 5/9/2025, UBND tỉnh Khánh Hòa cập nhật lại quy mô đất thu hồi là 1.130,14 ha/1.153 hộ, tổng số 5.229 nhân khẩu; trong đó: Diện tích 2 nhà máy là 815,03 ha (Nhà máy 1: 409,53 ha; Nhà máy 2: 405,5 ha); Khu tái định cư: 119,25 ha; Khu dân cư chỉnh trang, nghĩa trang, trạm bơm và tái định canh giữ nguyên như phương án trước.

Về nguồn vốn và mức vốn, Quyết định 794/QĐ-TTg phê duyệt tổng mức đầu tư là 3.235,516 tỷ đồng, vốn do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cấp theo kế hoạch thống nhất với UBND tỉnh Ninh Thuận. Đến nay, số vốn đã giải ngân là 96,64 tỷ đồng, được quyết toán tại Quyết định số 130/QĐ-UBND ngày 23/4/2018 của UBND tỉnh Ninh Thuận.

Tuy nhiên, theo cập nhật mới nhất, tổng mức đầu tư dự kiến của dự án BT, HT, TĐC tăng lên 12.392 tỷ đồng, do điều chỉnh diện tích, biến động giá đất và đơn giá bồi thường. Việc chậm hoàn thiện chủ trương đầu tư và pháp lý đã khiến chi phí phát sinh ngày càng lớn, tiềm ẩn nguy cơ gây thất thoát, lãng phí nguồn lực.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Khánh Hòa, công tác kiểm kê, đo đạc, xác định giá trị bồi thường đã được triển khai nhưng vẫn vướng thủ tục do chưa có chủ trương đầu tư điều chỉnh cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Địa phương kiến nghị cho phép được thực hiện giải phóng mặt bằng và bàn giao trong năm 2025 để tránh phát sinh thêm chi phí do kéo dài thời gian và biến động giá đất.

Việc tái khởi động dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận hiện cũng phù hợp với chủ trương đã được Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII thông qua. Do đó, Bộ Tài chính cho rằng việc cho phép UBND tỉnh Khánh Hòa quyết định đầu tư dự án BT, HT, TĐC trong khi chờ cấp có thẩm quyền điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là hoàn toàn phù hợp.

Cơ chế này tương tự như chính sách áp dụng đối với các dự án đầu tư công đặc biệt, được quy định tại khoản 6 Điều 19 Luật Đầu tư công, cho phép triển khai trước một số hạng mục cấp thiết nhằm đảm bảo tiến độ, hiệu quả đầu tư.

Việc chờ hoàn tất thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư của các dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 sẽ mất nhiều thời gian, có thể phát sinh chi phí và không đảm bảo tiến độ bàn giao mặt bằng cho Dự án trong năm 2025.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú chủ trì Hội đồng thẩm định Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thuộc dự án điện hạt nhân Ninh Thuận thành dự án độc lập (Ảnh: PLVN)

Theo Bộ Tài chính, việc tách riêng phần BT, HT, TĐC thành một dự án độc lập và bổ sung một số cơ chế, chính sách đặc thù theo đề xuất của UBND tỉnh Khánh Hòa sẽ giúp xử lý kịp thời các vướng mắc, đảm bảo quyền lợi của người dân bị ảnh hưởng, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc cập nhật nội dung vào Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của các dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2.

Việc tách dự án BT, HT, TĐC thành dự án độc lập do Bộ Tài chính là cơ quan chủ trì sẽ giúp xác lập đầu mối thống nhất về quản lý vốn, kiểm soát chi, quyết toán và bàn giao tài sản công sau khi hoàn thành. Qua đó, Nhà nước có thể xử lý rõ ràng phần đất đai, hạ tầng đã đầu tư tại khu vực Ninh Thuận 1 và 2, tránh lãng phí, đồng thời tạo điều kiện để các địa phương chủ động quy hoạch lại sử dụng đất phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ đưa nội dung này vào dự thảo Nghị quyết, nhằm tạo điều kiện thuận lợi để triển khai thực hiện ngay trên thực tế, đồng thời đảm bảo phù hợp với khoản 2 Điều 4 Nghị quyết 206/2025/QH15 về việc cho phép cơ chế đặc biệt xử lý các vướng mắc pháp lý.

Dự thảo Nghị quyết quy định giao chủ đầu tư thực hiện cập nhật nội dung Dự án Di dân, tái định cư, giải phóng mặt bằng các dự án Nhà máy ĐHN Ninh Thuận đã được phê duyệt vào các hồ sơ Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 và dự án Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 2 nhằm đảm bảo tính đồng bộ; việc thực hiện chuẩn bị thu hồi đất để thực hiện Dự án…

Ngoài ra, Dự thảo còn quy định, trong thời gian chờ bố trí tái định cư, UBND tỉnh Khánh Hòa bố trì nhà ở tạm hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà ở cho người có đất ở bị thu hồi theo Dự án. Thời gian và mức hỗ trợ cụ thể do UBND tỉnh Khánh Hòa quy định phù hợp với thực tế tại địa phương.

Dự thảo Nghị quyết lần này không chỉ nhằm “gỡ nút thắt” cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, mà còn thể hiện cách tiếp cận chủ động, linh hoạt trong quản lý đầu tư công và tài sản công. Việc tách phần BT, HT, TĐC thành dự án độc lập do Bộ Tài chính chủ trì sẽ giúp thiết lập cơ chế kiểm soát vốn, quyết toán và bàn giao tài sản rõ ràng, tránh tình trạng tồn đọng, chồng chéo giữa các bộ, ngành và địa phương.

Cùng với việc xử lý tồn đọng từ dự án điện hạt nhân trước đây, nhiều chuyên gia cho rằng, việc tách và hoàn thiện công tác BT, HT, TĐC lần này cũng mang ý nghĩa chiến lược lâu dài, tạo nền tảng cho các dự án năng lượng quy mô lớn trong tương lai tại Ninh Thuận.

Trong quy hoạch phát triển điện lực quốc gia (Quy hoạch điện VIII), khu vực này vẫn được xác định là trung tâm năng lượng trọng điểm, có tiềm năng phát triển điện gió, điện mặt trời và thậm chí xem xét tái khởi động nghiên cứu điện hạt nhân trong giai đoạn sau 2035. Do đó, việc sớm hoàn thiện hạ tầng, quy hoạch đất đai, giải quyết quyền lợi người dân sẽ giúp Ninh Thuận sẵn sàng cho các bước phát triển tiếp theo.

Ngày 14/10, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú cũng đã chủ trì Hội đồng thẩm định Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thuộc dự án điện hạt nhân Ninh Thuận thành dự án độc lập. Hội đồng thẩm định đánh giá, Nghị quyết hoàn toàn cần thiết; đồng thời đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần làm rõ hơn trong hồ sơ về sự phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước; tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất.

TS. Ngô Đức Lâm: Nghị quyết 70 mở đường cho điện hạt nhân

Bài 1: Cần tăng tốc đầu tư cho nhân lực điện hạt nhân

Bài 2: Cần khung pháp lý chuyên biệt cho điện hạt nhân

Phương Thảo