Petrovietnam khẳng định lực lượng then chốt trong khối DNNN

Diễn đàn “Doanh nghiệp nhà nước: nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt” do Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, các doanh nghiệp (Tập đoàn Công nghiệp – Năng lượng Quốc gia Việt Nam – Petrovietnam; Tổng Công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí – PVFCCo; Tổng Công ty Khí Việt Nam – PV GAS; Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn - BSR, VietinBank,...) tổ chức ngày 20/11, đã bàn luận về các yếu tố then chốt nhằm phát huy nguồn lực khu vực này.

DNNN giữ vị trí then chốt, là lực lượng vật chất quan trọng

Bà Nguyễn Thu Thủy - Phó Cục trưởng, Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước (Bộ Tài chính) cho biết, doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) luôn giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, là thành tố quan trọng của kinh tế nhà nước, tạo nền tảng ổn định vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội và dẫn dắt các khu vực kinh tế khác.

Quan điểm xuyên suốt của Đảng là DNNN giữ vị trí then chốt, là lực lượng vật chất quan trọng, tập trung vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu, quốc phòng, an ninh và những lĩnh vực các thành phần kinh tế khác không đầu tư. DNNN phải tiên phong dẫn đầu trong đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và tăng cường liên kết với kinh tế tập thể, doanh nghiệp tư nhân. Trong những năm qua, DNNN đã khẳng định vị trí quan trọng, đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội, liên tục được cơ cấu lại, giảm mạnh về số lượng.

Thông tin tại Diễn đàn, bà Thủy cho biết, đến nay, cả nước có 866 doanh nghiệp có vốn nhà nước do 49 Bộ, ngành, địa phương đại diện chủ sở hữu: Do 15 Bộ, cơ quan Trung ương đại diện chủ sở hữu: 214 doanh nghiệp; Do 34 UBND tỉnh, thành phố đại diện chủ sở hữu: 652 doanh nghiệp. Tập trung vào các ngành, lĩnh vực then chốt, chiến lược như quốc phòng an ninh, năng lượng, kết cấu hạ tầng, tài chính - ngân hàng, khoa học - công nghệ, cung ứng sản phẩm/dịch vụ công ích thiết yếu.

Về tình hình tài chính và kết quả hoạt động, tính đến cuối năm 2024, tổng tài sản (không tính 4 ngân hàng thương mại nhà nước đạt trên 4,3 triệu tỷ đồng - riêng Petrovietnam vượt hơn 1,08 triệu tỷ đồng; Tổng vốn chủ sở hữu trên 1,9 triệu tỷ đồng; Tổng doanh thu hơn 2,9 triệu tỷ đồng - riêng Petrovietnam đạt hơn 1 triệu tỷ đồng; Đóng góp cho ngân sách nhà nước: trên 400 nghìn tỷ đồng/năm - riêng Petrovietnam đóng góp gần 167 nghìn tỷ đồng năm 2024.

Bảng xếp hạng VNR500 năm 2025 vừa công bố đã ghi nhận Petrovietnam giữ vị trí cao nhất trong nhóm doanh nghiệp nội địa và DNNN. Bên cạnh đó, có tới 21 đơn vị thành viên góp mặt trong bảng xếp hạng, khẳng định sức mạnh tổng thể của hệ sinh thái Petrovietnam. 2025 cũng đánh dấu năm thứ 17 liên tiếp Petrovietnam duy trì vị trí trong top đầu bảng xếp hạng 500 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam. Điều đó khẳng định sức mạnh nội lực, năng lực quản trị và vai trò đầu tàu của Tập đoàn kinh tế chủ lực quốc gia.

Phó Cục trưởng, Cục Phát triển Doanh nghiệp Nhà nước nhìn nhận, mặc dù chỉ chiếm 0,23% tổng số doanh nghiệp cả nước (trung bình 2017-2023), DNNN đã thực hiện tốt vai trò trụ cột của nền kinh tế. DNNN đóng vai trò bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đặc biệt, Petrovietnam lọt Top 5 doanh nghiệp năng lượng Đông Nam Á góp phần quan trọng trong nhiệm vụ này, với nhiều nỗ lực thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Cùng với đó, EVN đảm bảo nguồn điện, Petrolimex chiếm 50% thị phần kinh doanh xăng dầu.

Petrovietnam lọt Top 5 doanh nghiệp năng lượng Đông Nam Á góp phần quan trọng an ninh năng lượng quốc gia

Vai trò công nghiệp điện tử viễn thông không thể không nhắc đến Viettel, VNPT, MobiFone chiếm thị phần chi phối các dịch vụ băng rộng, điện thoại cố định/di động, đóng vai trò then chốt trong triển khai Chính phủ điện tử và bảo vệ lợi ích quốc gia .

Vai trò phát triển hạ tầng giao thông, vận tải có sự đóng góp lớn của các Tổng công ty lớn (VNA, Đường sắt, Tân Cảng Sài Gòn, Hàng hải, Cảng hàng không) nắm giữ hạ tầng kinh tế quan trọng, thúc đẩy giao thông, vận tải quốc gia và quốc tế .

Lĩnh vực lương thực có thể kể đến Vinafood I và II dẫn đầu xuất khẩu gạo, thực hiện nhiệm vụ dự trữ, bình ổn thị trường và đảm bảo an ninh lương thực quốc gia .

Tuy nhiên, cũng theo bà Thủy, khối DNNN đang đối mặt với nhiều hạn chế và thách thức: Vai trò dẫn dắt, tạo động lực và thúc đẩy liên kết, hình thành chuỗi giá trị gia tăng còn hạn chế, nguồn lực chưa được khơi thông, tính chủ động và cạnh tranh hạn chế, hiệu quả hoạt động chưa tương xứng, quản trị doanh nghiệp chậm đổi mới…

Để đạt được mục tiêu trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại (2030) và nước phát triển, thu nhập cao (2045), đòi hỏi phải có những cải cách và biện pháp thúc đẩy tăng trưởng đột phá đối với DNNN, cơ cấu lại khu vực này theo hướng tinh gọn, hiệu quả.

Đổi mới chuẩn quản trị DNNN theo OECD

TS. Lê Quang Thuận - Trưởng Ban Phát triển doanh nghiệp và Môi trường kinh doanh, Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, đổi mới quản trị DNNN theo chuẩn của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) là yêu cầu cấp bách nhằm nâng cao hiệu quả, minh bạch và vai trò dẫn dắt của khu vực kinh tế nhà nước.

Ông Thuận nhấn mạnh, cần làm rõkhái niệm Nhà nước sở hữu doanh nghiệp. Sở hữu nhà nước chỉ được duy trì khi mang lại lợi ích lớn hơn so với phương án Nhà nước không sở hữu, và phải được rà soát định kỳ để chấm dứt tình trạng sở hữu dàn trải. Điều này tạo cơ sở phân loại DNNN theo đúng chức năng: kinh doanh, công ích hoặc nhiệm vụ an ninh – quốc phòng.

Một yêu cầu then chốt khác là tách bạch vai trò chủ sở hữu và chức năng quản lý nhà nước. Do đó, OECD khuyến nghị tập trung quyền chủ sở hữu vào một đầu mối chuyên nghiệp để tránh can thiệp hành chính vào hoạt động doanh nghiệp, bảo đảm tính độc lập của Hội đồng quản trị (HĐQT), trách nhiệm của người đại diện vốn và sự rõ ràng trong quan hệ giữa các cơ quan nhà nước. Cách tiếp cận này giúp các quyết định đầu tư, bổ nhiệm và giám sát được thực hiện theo tiêu chí thị trường.

Theo ông Thuận, để DNNN vận hành bình đẳng như các doanh nghiệp khác, khuôn khổ pháp luật phải bảo đảm cạnh tranh công bằng. DNNN phải tuân thủ các điều kiện tiếp cận tài chính và các quy định cạnh tranh chung; các chi phí thực hiện nhiệm vụ công ích phải được hạch toán và chi trả minh bạch; doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm pháp lý đầy đủ như mọi pháp nhân độc lập.

OECD coi minh bạch thông tin là trụ cột của quản trị hiện đại. DNNN cần công bố thông tin tài chính và phi tài chính theo chuẩn quốc tế, có kiểm toán độc lập; cơ quan chủ sở hữu phải công bố báo cáo tổng hợp hằng năm về khu vực DNNN để tăng cường giám sát xã hội.

Về tổ chức, OECD yêu cầu HĐQT phải mạnh và độc lập, có thẩm quyền rõ ràng, toàn quyền bổ nhiệm Tổng giám đốc, có thành viên độc lập và các ban chuyên môn như kiểm toán, rủi ro, lương thưởng; đồng thời định kỳ đánh giá hoạt động của chính mình và không để Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc.

OECD cũng đưa phát triển bền vững vào tiêu chuẩn quản trị DNNN, yêu cầu tuân thủ các mục tiêu chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và báo cáo ESG, đặc biệt với DNNN lớn hoặc niêm yết.

Từ các khuyến nghị trên, Trưởng Ban Phát triển doanh nghiệp và Môi trường kinh doanh chỉ ra 6 định hướng cải cách chính với quản lý DNNN: tăng tự chủ cho HĐQT; chuyên nghiệp hóa đại diện chủ sở hữu; minh bạch hóa mục tiêu; bảo vệ nhà đầu tư và bên liên quan; công khai hoạt động; và phát huy vai trò tiên phong của DNNN trong công nghệ, trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững.

Bên cạnh đó, các chuyên gia, nhà quản lý tại Diễn đàn cũng đề cập đến các giải pháp mang tính đòn bẩy để nâng cao năng lực cạnh tranh của DNNN là các chính sách cho khoa học công nghệ, hoàn thiện thể chế...

	Bài 4: Trao quyền chủ động đầu tư cho DNNN: Chậm một bước, lỡ cơ hội
	Quốc hội thông qua Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp: Mở rộng quyền tự chủ cho DNNN
	Petrovietnam dẫn đầu khối DNNN thuộc Bộ Tài chính, chiếm gần 65% tổng nộp ngân sách
	Petrovietnam hợp tác rộng rãi, phát huy vai trò dẫn dắt phát triển kinh tế đất nước

Phương Thảo