STEM Innovation Petrovietnam: Cú hích “chiến lược” đổi mới giáo dục Lạng Sơn

Bà Phan Mỹ Hạnh - Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lạng Sơn.

PV: Thưa bà, giáo dục STEM được Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn xác định có vai trò như thế nào trong đổi mới giáo dục và nâng cao chất lượng dạy - học của tỉnh?

Bà Phan Mỹ Hạnh: Trong những năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo đã xác định giáo dục STEM là nhiệm vụ trọng tâm trong quá trình thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và là khâu đột phá chiến lược để hiện thực hóa mục tiêu đổi mới trong xu thế đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. Giáo dục STEM đang trở thành một trong những hướng đi quan trọng nhằm trang bị cho học sinh tư duy khoa học, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng sáng tạo - những năng lực cốt lõi của công dân thời đại số.

Tại Lạng Sơn, xu hướng này càng trở nên rõ nét khi chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” - sáng kiến từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, do Petrovietnam triển khai đang mang lại nguồn lực thiết thực cho giáo dục Lạng Sơn thông qua việc tài trợ các phòng STEM tại Trường THPT chuyên Chu Văn An, Trường THPT Chi Lăng và Trường THCS Vĩnh Trại. Những phòng thực hành giáo dục STEM sẽ được trang bị đồng bộ, hiện đại, chuẩn quốc tế, không chỉ tạo điều kiện nâng cao chất lượng dạy - học mà còn mở ra cơ hội để học sinh tiếp cận khoa học, công nghệ một cách trực quan và sáng tạo hơn.

Vai trò của giáo dục STEM được chúng tôi khẳng định nhất quán trên ba phương diện cốt lõi:

Thứ nhất, là đòn bẩy đổi mới phương pháp dạy và học: STEM là công cụ hữu hiệu để chuyển dịch từ nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực. Việc triển khai bài bản các bài học STEM giúp học sinh chuyển từ thụ động sang chủ động, khơi dậy hứng thú và rèn luyện tư duy khoa học, kỹ năng giải quyết vấn đề thực tiễn. Đây chính là “chìa khóa” để nâng cao chất lượng giáo dục thực chất.

Thứ hai, là nền tảng định hướng nghề nghiệp và phân luồng: Thông qua việc tiếp cận sớm với các công nghệ mới như Robotics, trí tuệ nhân tạo (AI) hay Internet vạn vật (IoT), STEM giúp học sinh không chỉ nắm bắt tri thức mà còn hình thành tư duy khởi nghiệp, định hướng nghề nghiệp rõ ràng phù hợp với đặc thù phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Thứ ba, là động lực kiến tạo hệ sinh thái giáo dục thông minh: Với các quyết sách mạnh mẽ từ Đề án phát triển STEM đến Kế hoạch của Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn về đẩy mạnh STEM - Robotics - AI giai đoạn 2025-2030, chúng tôi xác định STEM là yếu tố then chốt để xây dựng trường học hiện đại, bắt kịp xu thế Cách mạng công nghiệp 4.0.

Như vậy, với ngành giáo dục Lạng Sơn, đầu tư cho STEM chính là đầu tư cho tương lai, nhằm tạo ra một thế hệ học sinh có tư duy toàn cầu, năng động và sáng tạo.

PV: Chương trình “STEM Innovation Petrovietnam” đang được triển khai tại 3 trường: Trường THPT chuyên Chu Văn An, Trường THPT Chi Lăng, Trường THCS Vĩnh Trại tại Lạng Sơn, vậy nhìn nhận của Sở Giáo dục và Đào tạo về ý nghĩa, tác động của chương trình đối với 3 trường này và ngành giáo dục tỉnh như thế nào?

Bà Phan Mỹ Hạnh: Chương trình tài trợ này có ý nghĩa như một “cú hích” chiến lược với tác động kép - vừa tạo đỉnh cao, vừa nâng nền tảng cho giáo dục Lạng Sơn.

Với tổng kinh phí hỗ trợ lên tới 10,5 tỷ đồng (3,5 tỷ đồng/trường), đây là nguồn lực xã hội hóa lớn và thiết thực nhất từ trước đến nay dành cho hạ tầng STEM của tỉnh. Sự lựa chọn 3 đơn vị thụ hưởng không phải ngẫu nhiên mà mang tính đại diện chiến lược: Trường THPT chuyên Chu Văn An đại diện cho khối đào tạo mũi nhọn, nơi ươm mầm nhân tài; Trường THCS Vĩnh Trại đại diện cho cấp nền tảng trung học cơ sở tại trung tâm; Trường THPT Chi Lăng đại diện cho các trường đại trà tại các xã, minh chứng cho việc đưa công nghệ cao về vùng khó khăn để đảm bảo công bằng trong giáo dục.

Đối với ngành giáo dục tỉnh, chương trình này giải quyết được bài toán khó nhất mà chúng tôi đã chỉ ra trong báo cáo thực trạng: đó là sự thiếu hụt các phòng thí nghiệm tích hợp và thiết bị công nghệ hiện đại, chuyên sâu. Ba ngôi trường này sẽ trở thành ba mô hình điểm chuẩn mực, từ đó tạo hiệu ứng lan tỏa để chúng tôi nhân rộng ra toàn tỉnh, hiện thực hóa mục tiêu đến năm 2030 có 100% trường THPT và 80% trường THCS triển khai đầy đủ STEM.

PV: Theo bà, các phòng STEM được Petrovietnam tài trợ sẽ mang lại những thay đổi gì trong hoạt động dạy - học, tinh thần sáng tạo và khả năng thử nghiệm của học sinh?

Bà Phan Mỹ Hạnh: Sự thay đổi sẽ là toàn diện và thực chất, chuyển dịch mạnh mẽ từ “học chay, dạy chay” sang “tư duy kiến tạo”. Dựa trên yêu cầu kỹ thuật mà Sở đã thống nhất, sự thay đổi thể hiện rõ ở 3 khía cạnh:

Thứ nhất, tiếp cận công nghệ lõi của công nghiệp 4.0: Học sinh không chỉ học lý thuyết mà được “chạm” vào công nghệ thực tế. Các em được lập trình AI với bộ kit xử lý dữ liệu cảm biến nâng cao, thực hành IoT với trạm quan trắc khí tượng hay mô hình nhà thông minh tiết kiệm năng lượng.

Thứ hai, phát triển tư duy kỹ thuật và tự động hóa: Với hệ thống Robotics hiện đại từ VEX IQ đến V5 và VEX AIM, học sinh được rèn luyện tư duy thuật toán, kỹ năng thiết kế cơ khí chính xác và làm việc nhóm để giải quyết vấn đề - những kỹ năng sinh tồn trong kỷ nguyên số.

Thứ ba, hiện thực hóa ý tưởng: Sự xuất hiện của máy in 3D, máy cắt khắc CNC, Laser cho phép học sinh biến các ý tưởng trên giấy thành sản phẩm vật lý (prototype). Điều này kích thích tinh thần sáng tạo và khởi nghiệp của các em học sinh.

Không gian phòng học với màn hình tương tác thông minh, hệ thống âm thanh và nội thất linh hoạt cũng sẽ phá vỡ không gian lớp học truyền thống, thúc đẩy phương pháp dạy học dự án và làm việc nhóm hiệu quả hơn bao giờ hết.

Các phòng STEM được Petrovietnam tài trợ sẽ mang lại thay đổi toàn diện và thực chất, chuyển dịch mạnh mẽ từ “học chay, dạy chay” sang “tư duy kiến tạo”. Ảnh: Phó Thủ tướng Lê Thành Long và các đại biểu tham quan thực tế phòng STEM Innovation Petrovietnam

PV: Bà đánh giá thế nào về khả năng nhân rộng mô hình phòng STEM chuẩn quốc tế này tới các trường khác trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn và vùng Trung du miền núi phía Bắc?

Bà Phan Mỹ Hạnh: Khả năng nhân rộng là hoàn toàn khả thi, tuy nhiên cần lộ trình linh hoạt phụ thuộc vào điều kiện của từng địa phương.

Mô hình phòng STEM được thiết kế theo hướng mô-đun hóa rất khoa học. Hệ thống thiết bị được chia thành các nhóm chủ đề rõ ràng: Khoa học tự nhiên, Công nghệ bán dẫn, AI - IoT, Robotics và Năng lượng tái tạo. Điều này cho phép các trường khác có thể đầu tư dần từng phần (module) khi nguồn lực còn hạn chế, phù hợp với nhu cầu và điều kiện kinh tế, không nhất thiết phải đầu tư đồng bộ ngay lập tức.

Hơn nữa, các thiết bị được lựa chọn đều tương thích với các nền tảng mã nguồn mở phổ biến (như Arduino, Python) và các chuẩn thi đấu quốc tế (như VEX Robotics), giúp việc chia sẻ học liệu, giáo án giữa trường điểm (được tài trợ) và các trường khác trở nên dễ dàng. Sở Giáo dục và Đào tạo sẽ sử dụng 3 phòng STEM này như những trung tâm tập huấn thực hành, để giáo viên, học sinh các trường vùng sâu, vùng xa đến tham quan, học tập và áp dụng những kiến thức, kỹ năng tiên tiến tại đơn vị mình, qua đó từng bước xóa khoảng cách số giữa các vùng miền.

PV: Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn dự kiến triển khai các hoạt động bồi dưỡng giáo viên và xây dựng chương trình STEM ra sao trong thời gian tới để tận dụng hiệu quả nguồn lực mà Petrovietnam đã hỗ trợ?

Bà Phan Mỹ Hạnh: Đầu tư thiết bị chỉ là điều kiện cần, năng lực giáo viên mới là điều kiện đủ. Để tránh lãng phí nguồn lực quý giá này, Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn đã có kế hoạch hành động cụ thể.

Về bồi dưỡng giáo viên, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với đơn vị triển khai để thực hiện chuyển giao công nghệ bài bản. Gói thầu đã bao gồm cam kết đào tạo vận hành, hướng dẫn sử dụng thiết bị (máy in 3D, robot, lập trình...) và tập huấn chuyên sâu. Sở sẽ yêu cầu không chỉ giáo viên 3 trường thụ hưởng mà cả đội ngũ giáo viên cốt cán của tỉnh cùng tham gia các khóa này để tạo nguồn lực lượng nòng cốt.

Về xây dựng chương trình, chúng tôi chỉ đạo các nhà trường tích hợp ngay các thiết bị này vào kế hoạch giáo dục nhà trường, xây dựng các chủ đề bài học STEM gắn với các thiết bị cụ thể. Điển hình như các chủ đề về năng lượng tái tạo, nông nghiệp thông minh với hệ thống trồng cây thủy canh...

Nhà thầu cam kết đồng hành, bảo trì và hỗ trợ kỹ thuật (online và onsite) trong 2 năm. Sở sẽ giám sát chặt chẽ quá trình này, đảm bảo giáo viên luôn được hỗ trợ kịp thời khi gặp vướng mắc, tránh tình trạng thiết bị “đắp chiếu” vì giáo viên ngại khó.

PV: Với vai trò cơ quan quản lý giáo dục, Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn mong muốn gì từ các doanh nghiệp nói chung và Petrovietnam nói riêng trong việc tham gia góp phần đổi mới, hiện đại hóa giáo dục của tỉnh?

Bà Phan Mỹ Hạnh: Chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng nguồn lực ngân sách nhà nước là hữu hạn, trong khi nhu cầu đổi mới giáo dục là vô hạn. Do đó, vai trò của doanh nghiệp rất quan trọng. Sở Giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn mong muốn các doanh nghiệp, đặc biệt là các tập đoàn lớn như Petrovietnam, tiếp tục đồng hành cùng chúng tôi theo mô hình “Hợp tác công - tư” và “Trách nhiệm xã hội” bền vững.

Cụ thể, tiếp tục hỗ trợ nguồn lực: Mở rộng mô hình tài trợ phòng học thông minh tới các vùng khó khăn hơn của Lạng Sơn, giúp học sinh miền núi không bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng số.

Chia sẻ tri thức: Chúng tôi mong muốn không chỉ nhận hiện vật, mà còn nhận được sự hỗ trợ về “chất xám”. Các chuyên gia kỹ thuật của Tập đoàn có thể tham gia tư vấn chương trình, làm giám khảo các cuộc thi khoa học kỹ thuật hoặc định hướng nghề nghiệp cho học sinh.

Kết nối đầu ra: Tạo cơ hội cho học sinh giỏi STEM của tỉnh được tham quan thực tế, thực tập hoặc có các suất học bổng đào tạo nhân lực chất lượng cao cho ngành năng lượng trong tương lai.

Chúng tôi cam kết sử dụng mọi nguồn lực tài trợ một cách minh bạch, hiệu quả và đúng mục đích nhất, để sự đầu tư của doanh nghiệp trở thành mầm xanh tri thức cho thế hệ trẻ Lạng Sơn.

PV: Xin trân trọng cảm ơn bà!

Petrovietnam khánh thành phòng STEM tại Phú Thọ, khơi dậy đam mê khoa học cho học sinh

“STEM Innovation Petrovietnam” - Cú hích hạ tầng mạnh cho giáo dục STEM phổ thông

Phòng STEM từ Petrovietnam: Cú hích đổi mới giáo dục cho những ngôi trường vùng khó khăn

Mạnh Tưởng (Thực hiện)