[Trực tiếp] Tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam” - Hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57

Các chuyên gia tại Toạ đàm

Tọa đàm có sự tham dự của các chuyên gia: ĐBQH Hà Ánh Phượng - được vinh danh là "Cô giáo toàn cầu" nhờ những thành tựu giáo dục sáng tạo, đặc biệt là việc đưa học sinh dân tộc thiểu số tiếp cận giáo dục quốc tế thông qua công nghệ. Ông Đỗ Hoàng Sơn - một chuyên gia tiên phong về giáo dục STEM tại Việt Nam, Thành viên chủ chốt của Liên minh STEM Việt Nam. Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn (Tổ giáo viên trường THCS Cầu Giấy) đã có nhiều tâm huyết nghiên cứu về giáo dục STEM.

Việt Nam đang đặt ra những mục tiêu chiến lược về đột phá khoa học - công nghệ (Nghị quyết số 57-NQ/TW) và đổi mới căn bản giáo dục - đào tạo (Nghị quyết số 71-NQ/TW). Trong dòng chảy đó, giáo dục STEM trở thành cầu nối giữa tri thức - công nghệ - đổi mới sáng tạo, giữa nhà trường - doanh nghiệp - xã hội.

Từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Petrovietnam đã có sáng kiến triển khai chương trình “STEM Innovation Petrovietnam”, được phát động tại lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Tập đoàn (21/9/2025). Chương trình đặt mục tiêu xây dựng 100 phòng STEM đạt chuẩn quốc tế tại 34 tỉnh/thành, trở thành dự án giáo dục lớn nhất từ trước đến nay do một doanh nghiệp khởi xướng, góp phần đào tạo nguồn nhân lực khoa học - công nghệ và hình thành thế hệ công dân tri thức năng lượng mới của Việt Nam.

Toàn cảnh buổi Tọa đàm “STEM Innovation Petrovietnam” - Hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57.

Petrovietnam đã xây dựng lộ trình triển khai giai đoạn 2025 - 2026 với sự phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo, các chuyên gia STEM, chính quyền địa phương và các nhà trường, đảm bảo các phòng STEM vận hành hiệu quả. Tính đến nay, 100 phòng STEM đã được khảo sát và đang được triển khai lắp đặt.

Sáng kiến STEM Innovation Petrovietnam ra đời thời điểm này như một dấu ấn tiên phong, một thông điệp mới của một doanh nghiệp chủ lực quốc gia dành cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Điểm đặc biệt của chương trình này không nằm ở thiết bị, mà ở triết lý: “Petrovietnam không chỉ đầu tư phòng học mà còn xây dựng “hệ sinh thái STEM”: Thiết bị chuẩn quốc tế; Đào tạo giáo viên theo mô hình Master Trainer; Kết nối quốc tế; Mở cánh cửa cho học sinh tiếp cận chuẩn sáng tạo toàn cầu; Hướng tới lan tỏa tới 10.000 trường học đến năm 2035-2045.

Đó là lý do chương trình được gọi là STEM Innovation Petrovietnam, chứ không chỉ là “phòng STEM”. Đây là “quà tặng STEM quốc gia” - góp phần đặt nền móng cho một thế hệ đổi mới sáng tạo mới của Việt Nam.

Buổi tọa đàm hôm nay sẽ tập trung vào 4 nội dung lớn: Tầm nhìn và ý nghĩa chiến lược của STEM Innovation Petrovietnam; Điều kiện để phòng STEM vận hành thực chất; Nút thắt và động lực của giáo dục STEM; Vai trò doanh nghiệp và thể chế đầu tư cho tri thức.

PV: Trước hết xin chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn có thể giải thích ngắn gọn: STEM là gì và vì sao chương trình giáo dục STEM Innovation Petrovietnam lại có tên như vậy?

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Như chúng ta đã biết, Việt Nam đưa khái niệm giáo dục STEM vào Chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018. Đây là một bước tiến rất quan trọng trong lịch sử phát triển giáo dục. Dựa trên định nghĩa trong chương trình, STEM là giáo dục tích hợp liên lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán; thứ hai là học thông qua thực làm; và thứ ba là gắn với bối cảnh đời sống xung quanh.

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn - Thành viên chủ chốt của Liên minh STEM Việt Nam.

Tôi muốn nhấn mạnh rằng bối cảnh hiện nay thế giới đang tiến hành Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và chuẩn bị cho lần thứ 5, cạnh tranh quốc tế rất quyết liệt. Chính vì vậy, chuyển đổi số đối với chúng ta được coi là vấn đề chiến lược, mang tính sống còn của quốc gia trong việc thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIV và tầm nhìn 100 năm Việt Nam.

Về ý nghĩa của hệ thống phòng thực hành giáo dục STEM, tôi xin chia sẻ một thông tin “hậu trường”. Khi nhóm trao đổi tại Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam, ngôi trường đầu tiên được Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng phòng STEM đồng thời tham gia tư vấn thiết kế, câu hỏi đặt ra là: Làm thế nào để ngay khi bước vào phòng, mọi người hiểu ngay ý nghĩa của không gian này, và làm thế nào để món quà tặng ấy lan tỏa lâu dài?

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - một nghị quyết có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển của Việt Nam. Nội dung của nghị quyết tập trung vào khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Về cơ bản, đây chính là tinh thần của STEM. Nghị quyết đặt ra định hướng rõ ràng về đổi mới sáng tạo.

Cũng vì thế, khi thảo luận về tên gọi cho 100 phòng STEM, chúng tôi và các thầy cô nhận ra rằng cần gắn trực tiếp với tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW. Sau đó, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về giáo dục. Trong Nghị quyết 57-NQ/TW đã có nội dung về giáo dục, nhưng chưa trở thành một chuyên đề thật sự mang tính đột phá. Nghị quyết 71-NQ/TW giúp nhấn mạnh rõ hơn trọng tâm này.

Từ các yếu tố đó, tên gọi “STEM Innovation Petrovietnam” được lựa chọn. Điều này thể hiện quyết tâm thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 71-NQ/TW, đồng thời bày tỏ sự tri ân đối với nhà tài trợ Petrovietnam. Và quan trọng hơn là thể hiện trách nhiệm xã hội của Petrovietnam - doanh nghiệp quốc dân lớn nhất của chúng ta.

PV: Xin được đặt câu hỏi tới bà Hà Ánh Phượng. Với góc nhìn của ĐBQH, bà đánh giá thế nào về sáng kiến STEM Innovation Petrovietnam, đặc biệt là mục tiêu hình thành 100 phòng STEM chuẩn quốc tế?

ĐBQH Hà Ánh Phượng.

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Đây là một chương trình rất ý nghĩa và cần phải được nhân rộng hơn nữa. Petrovietnam đã không chỉ dừng ở việc đầu tư ngắn hạn mà đầu tư rất bài bản cho giáo dục, thể hiện tầm nhìn dài hạn của Tập đoàn trong việc chuẩn bị cho nguồn nhân lực. Đặc biệt, điều này thể hiện trách nhiệm xã hội rất lớn của doanh nghiệp.

Là giáo viên từng giảng dạy ở miền núi, tôi đã gặp rất nhiều những khó khăn, ví dụ học sinh không có nhiều cơ hội để tiếp cận những phòng lab hiện đại hay các thiết bị hiện đại như vậy. Do đó, tôi nghĩ rằng chương trình STEM Innovation Petrovietnam rất có ý nghĩa đối với các học sinh, giúp giảm khoảng cách vùng miền.

Tôi cũng cho rằng Petrovietnam thực sự coi phát triển giáo dục là một trong những chiến lược dài hạn nhằm phát triển nhân lực tương lai, bởi vậy Tập đoàn mới có thể đầu tư bài bản và tạo nên chương trình ý nghĩa này.

PV: Thưa cô giáo Nguyễn Thị Nhàn, phòng STEM có phải là là một trong những động lực để thúc đẩy thầy cô cũng như là các học sinh của nhà trường đạt thành tích cao trong thời gian vừa qua?

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn.

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn: Khi có chương trình STEM Innovation Petrovietnam, bên cạnh việc nhà trường được trang bị thêm các thiết bị hiện đại công nghệ tiên tiến mà còn là một bước ngoặt, một cú hích lớn cho cả thầy và trò của trường để thay đổi về mặt tư duy, đổi mới về mặt phương pháp khi dạy học - không chỉ là dừng lại ở các bài giảng truyền thống mà còn đưa STEM vào giảng dạy. Còn đối với học sinh, các em đã được chạm vào công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao như trí tuệ nhân tạo (AI), robotics. Học sinh được tự mình lắp ráp robot và đem robot mình sáng tạo đi thi đấu trong khu vực, và hướng đến quốc tế.

PV: Thưa ĐBQH Hà Ánh Phượng, bà có thể chia sẻ về một kỷ niệm sâu sắc của mình trong quá trình triển khai giáo dục STEM?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Với tôi, kỷ niệm sâu sắc nhất về STEM đến từ một dự án rất đặc biệt của học sinh miền núi mà tôi trực tiếp giảng dạy. Đó là dự án nghiên cứu về ống hút nhựa của các học sinh dân tộc thiểu số. Các em gần như không có phương tiện, không có thiết bị thí nghiệm để thực hiện những bước cơ bản như tách hydro và oxy trong quá trình học liên môn lý - hóa. Vì vậy, các em cùng thầy cô đã nghĩ ra một cách rất sáng tạo: đến các lò bánh mì nhờ hỗ trợ mượn dụng cụ và nguồn nhiệt phù hợp cho thí nghiệm. Khi cần chế tạo máy cắt ống hút, các em cũng không có điều kiện để mua thiết bị. Các em gom linh kiện phế liệu, tự mày mò lắp ráp, và cuối cùng đã tạo được một chiếc máy cắt hoạt động được.

Tôi luôn nhớ hình ảnh những đứa trẻ không có tiền, không có máy móc, nhưng “cái khó ló cái khôn”, kiên trì từng bước để hoàn thành dự án. Trải nghiệm đó không chỉ khiến các em trưởng thành hơn rất nhiều, mà từ thành công của dự án này đã mở ra cho các em cơ hội được kết nối với 50 quốc gia, được học hỏi, chia sẻ với các chuyên gia STEM quốc tế, nâng cao kỹ năng và kiến thức. Với tôi, đó là minh chứng rõ ràng nhất cho sức mạnh của giáo dục STEM - một hành trình giúp học sinh vượt qua giới hạn của hoàn cảnh để chạm tới những điều lớn lao hơn.

PV: Thưa chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn, từ câu chuyện thực tế tại Trường THCS Cầu Giấy mà cô giáo Nguyễn Thị Nhàn vừa chia sẻ, ông đánh giá như thế nào về sự khác biệt giữa phòng STEM truyền thống và phòng STEM Innovation trong quá trình nghiên cứu lâu năm của mình?

Chuyên gia Đỗ Hoàng Sơn: Về STEM, chúng ta có thể nhìn thấy sự khác biệt ở ba cấp độ. Thứ nhất là mức độ phổ cập, giáo dục STEM cho tất cả học sinh trong các tiết học hiện nay là yêu cầu bắt buộc từ khi có Nghị quyết 71-NQ/TW. Từ đó, việc triển khai STEM ở địa phương trở thành một chỉ số đánh giá hoàn thành nhiệm vụ.

Thứ hai là STEM dành cho nhóm học sinh có nhu cầu hướng nghiệp và nâng cao, thông qua các câu lạc bộ. Thứ ba là nhóm học sinh học STEM ở tầm “Innovation” - tức là sáng tạo đột phá, tham gia các sân chơi lớn ở cấp quốc gia và quốc tế. Trong triển khai hệ thống phòng STEM Innovation Petrovietnam, mô hình này đáp ứng đầy đủ cả ba chức năng trên. Trước hết, nhà trường có điều kiện dạy học trên lớp với trang thiết bị rất hiện đại.

Tôi xin chia sẻ một câu chuyện, khi chúng tôi đưa một chuyên gia quốc tế hàng đầu của hãng VEX Robotics - người từng đi thăm nhiều phòng lab trên thế giới - đến Trường THCS Cầu Giấy, ông đã nhận xét rằng đây là phòng STEM hiện đại nhất mà ông từng thấy. Nhận xét này không phải vì hình thức, mà vì cấu trúc, thiết kế, mức độ đầu tư và tính tối ưu cho giáo dục.

Hiện nay Trường THCS Cầu Giấy có hơn 40 đội VEX Robotics thi đấu rất sôi nổi. Việc triển khai chương trình STEM Innovation Petrovietnam đã tạo ra thay đổi không chỉ cho giáo viên và học sinh mà còn cả phụ huynh. Mỗi lớp có một đội robotics, khi các em được thi đấu ở cấp cao hơn - từ khu vực phía Bắc đến quốc gia, quốc tế - chúng tôi đều thấy sự tận tụy của giáo viên và phụ huynh. Có đội còn lên tận Lạng Sơn dự giải và giành chức vô địch.

Thông qua giao lưu ở các sân chơi tầm cao, các em học được những điều mà chỉ khi có phòng lab hiện đại mới có thể học được. Trường THCS Cầu Giấy đã lập tới 5 đội thi và đều thi đấu xuất sắc. Vừa qua Lạng Sơn đã tổ chức được giải STEM mở rộng, có sự tham gia giao lưu của các chuyên gia Trung Quốc. Điều thú vị là phía Trung Quốc rất ấn tượng vì họ không có giải tương tự. Khi nhìn thấy học sinh từ khắp mọi miền - Hà Nội, Cao Bằng, Lạng Sơn - cùng thi đấu theo đúng chuẩn Mỹ, làm sổ tay kỹ thuật nghiêm túc, chúng ta có thể khẳng định rằng Việt Nam đang thực hiện một cuộc cải cách mạnh mẽ: chuyển từ những cuộc thi đơn thuần sang giáo dục thật sự.

Và tôi nhấn mạnh, nếu không có trang bị từ chương trình STEM Innovation tại Trường THCS Cầu Giấy thì sẽ không có những chiến thắng ở Lạng Sơn. Đây là tác động rất cụ thể và rất rõ ràng của mô hình mới so với mô hình STEM truyền thống.

PV: Thưa ĐBQH Hà Ánh Phượng, từ quá trình nhiều năm nghiên cứu, tâm huyết tìm ra các phương pháp giáo dục sáng tạo trong quá trình giảng dạy, theo bà, giáo dục STEM có ý nghĩa như thế nào đối với đổi mới sáng tạo, kinh tế số và nguồn nhân lực chất lượng cao?

ĐBQH Hà Ánh Phượng: Là ĐBQH và là giáo viên trực tiếp đứng trên bục giảng, từng hướng dẫn các em các dự án liên quan đến STEM, đối với tôi STEM đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Nếu như coi đổi mới sáng tạo và kinh tế số là động lực phát triển của một quốc gia thì giáo dục STEM là khâu để chuẩn bị nền móng cho quá trình này, giúp chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

Về ý nghĩa của STEM trong chương trình giáo dục phổ thông, bản chất của giáo dục STEM là giúp các em hình thành và phát triển cái tư duy giải quyết vấn đề và tư duy khoa học, từ đó có thể phát triển những năng lực phẩm chất rất cần trong xã hội hiện đại. Các em không phải chỉ học các môn đơn lẻ, mà thông qua kiến thức liên môn về công nghệ, khoa học, toán, lý, hóa… để giải quyết các vấn đề cụ thể và có những giải pháp cụ thể, các mô hình hay sản phẩm cụ thể.

Như tôi đã chia sẻ, tôi từng hướng dẫn các học sinh thực hiện một dự án có tên là “Nói không với ống hút nhựa”. Đây là một dự án mà chúng tôi đã kết nối với hơn 50 quốc gia trên thế giới. Các em đã sử dụng kiến thức liên môn để giải quyết một vấn đề đó là giảm rác thải nhựa, cụ thể là ống hút nhựa. Các em đã phải tìm cách làm sao để có thể chế tạo được ống hút bằng tre nứa.

Trong bối cảnh học sinh ở miền núi không có điều kiện mua máy móc kỹ thuật hiện đại, các em đã phải tìm cách kết hợp kiến thức lý, hóa học để chống mốc cho ống hút. Và trong quá trình tạo máy cắt ống hút, các em cũng phải sử dụng kiến thức liên môn để tận dụng các vật liệu tiết kiệm. Thông qua việc cùng với nhóm giải quyết vấn đề, các em đã trưởng thành hơn rất nhiều.

Đặc biệt trong bối cảnh kinh tế số, các em là nguồn nhân lực tương lai, phải có trình độ kỹ thuật cao, và STEM đã đặt nền móng cho các em qua quá trình mà học tập để có được những kiến thức kỹ năng và cốt lõi của cái nền kinh tế số sau này. Giáo dục STEM sẽ tạo ra một cơ hội thu hẹp khoảng cách vùng miền khi mà các học sinh miền núi được tiếp cận việc làm sau này. Theo tôi điều đó rất ý nghĩa. Chính vì vậy, giáo dục STEM là khâu chuẩn bị giúp cho chúng ta có thể hình thành được nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

PV: Xin được hỏi cô giáo Nguyễn Thị Nhàn, qua quá trình vận hành thực tế, đâu là sự thay đổi rõ nét nhất ở học sinh và giáo viên khi tiếp cận phòng STEM Innovation Petrovietnam?

Cô giáo Nguyễn Thị Nhàn: Trường THCS Cầu Giấy rất vinh dự và tự hào khi được Tổng Bí thư Tô Lâm đến thăm trường và trao tặng phòng STEM vào tháng 5/2025. Với món quà thực sự ý nghĩa và đặc biệt như vậy, nhà trường cũng có những bước ngoặt thực sự rất lớn đối với việc giáo dục STEM.

Trên thực tế, nhà trường đã có kế hoạch rất bài bản và chi tiết để vận hành hiệu quả phòng STEM theo đúng lộ trình của chương trình. Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến sự đồng hành của Petrovietnam, đã mang đến cho Trường THCS Cầu Giấy những trải nghiệm, cũng như những buổi tập huấn chuyên sâu về đào tạo STEM bài bản, hệ thống.

Trước đây việc giảng dạy trong nhà trường thường ở mức độ tiếp cận đến STEM hoặc có hoạt động STEM trong giảng dạy, chưa bài bản và hệ thống. Nhưng từ khi có chương trình STEM Innovation Petrovietnam đồng hành, việc giảng dạy trong nhà trường đã có một lộ trình và có hiệu quả nhất định. Để vận hành hiệu quả phòng STEM, theo tôi có 3 yếu tố then chốt.

Thứ nhất là từ phía Ban Giám hiệu nhà trường, sự chỉ đạo rất sát sao và chiến lược dài hạn chứ không phải là chỉ là hoạt động phong trào. Có những buổi tập huấn chuyên sâu, Ban Giám hiệu đã mời thêm các chuyên gia để giảng dạy nâng cao trình độ nhận thức về STEM cũng như là hiệu quả của STEM.

Thứ hai, là các thầy cô luôn luôn nhiệt tình, luôn muốn được học hỏi, sáng tạo. Khi chương trình STEM Innovation Petrovietnam được triển khai tại trường, các thầy cô đã nhanh chóng tiếp cận, không ngại khó, ngại khổ và thực sự đầu tư thời gian và tâm huyết để đưa STEM vào giảng dạy.

Thứ ba, theo tôi đó chính là về phía học sinh. Các học sinh của trường chất lượng đồng đều và năng động, luôn thể hiện sự sáng tạo và đặc biệt hết mình trong các hoạt động STEM. Khi có hoạt động STEM đặc biệt là trong các bài dạy hoặc là khi mà tham gia vào các cuộc thi, như là cuộc thi robotics, học sinh của chúng tôi rất hào hứng. Chúng tôi cũng rất vinh dự và tự hào trong tháng 11 vừa qua đã có 5 đội thi robotics vào vòng trong của giải quốc gia.

* PetroTimes tiếp tục cập nhật...

Nhóm PV