STEM Innovation Petrovietnam là chương trình tiên phong kiến tạo “năng lượng tri thức” quốc gia

Các em học sinh chế tạo mô hình robot trong phòng thực hành giáo dục STEM do Petrovietnam tài trợ tại Hà Nội.

Là một trong những chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục STEM, ông Phạm Xuân Đông đã có những trao đổi với PetroTimes về chương trình STEM Innovation Petrovietnam đang được Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) triển khai. Đồng thời, ông cũng đưa ra các đề xuất định hướng chính sách cần thiết để phát triển mô hình phòng học STEM trở thành bệ phóng vững chắc cho ngành giáo dục Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế.

PV: Xuất phát từ ý tưởng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Petrovietnam đã triển khai chương trình STEM Innovation Petrovietnam với mục tiêu đến hết năm 2025 sẽ xây dựng 100 phòng giáo dục thực hành STEM ứng dụng công nghệ số. Xin được nghe đánh giá của ông về việc đầu tư mạnh mẽ như vậy có ý nghĩa như thế nào trong việc nâng cao chất lượng cơ sở vật chất giáo dục, đồng thời tạo bước đột phá trong đổi mới phương pháp giảng dạy, thúc đẩy tư duy sáng tạo và năng lực công nghệ số cho học sinh?

Ông Phạm Xuân Đông: Chương trình STEM Innovation Petrovietnam có quy mô lớn và tốc độ triển khai ấn tượng, với 100 phòng học chuẩn quốc tế trong 100 ngày, thực sự là một khoản đầu tư mang ý nghĩa chiến lược và tạo ra bước đột phá lớn cho giáo dục STEM của Việt Nam. Chương trình hướng đến xây dựng hệ thống cơ sở vật chất chất lượng, cần tập trung vào phòng học với trang bị các thiết bị công nghệ cao như AI, IoT, Robotics, máy in 3D, máy cắt CNC, màn hình tương tác. Đây là hệ cơ sở vật chất giáo dục phổ thông hiện đại, đạt chuẩn quốc tế.

Việc ưu tiên nên triển khai phòng STEM tại các địa bàn khó khăn, biên giới, vùng sâu vùng xa, thể hiện cam kết bình đẳng hóa cơ hội tiếp cận giáo dục công nghệ cao cho học sinh, không chỉ tập trung ở các thành phố lớn.

STEM Innovation Petrovietnam sẽ tạo đột phá trong đổi mới phương pháp giảng dạy. Cùng với đó, thực hiện việc chuyển từ lý thuyết sang thực hành, phòng STEM là nơi giáo viên và học sinh thực hiện các hoạt động thực hành, trải nghiệm STEM/STEAM. Điều này giúp thay đổi căn bản phương pháp dạy học truyền thống, biến các khái niệm khô khan thành các dự án thực tế, sinh động. Đồng thời, thúc đẩy liên môn và sáng tạo và giáo dục STEM tích hợp các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học, khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết vấn đề, từ đó thúc đẩy tư duy sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Phòng thực hành STEM cũng sẽ thúc đẩy tư duy sáng tạo và năng lực công nghệ số. Việc tiếp xúc và làm việc với các thiết bị công nghệ mới nhất như Robotics, AI, IoT ngay từ bậc phổ thông giúp học sinh hình thành năng lực công nghệ số và tư duy lập trình từ sớm. Đây là nền tảng vững chắc để các em trở thành công dân số trong tương lai.

Các hoạt động trong phòng STEM do Petrovietnam xây dựng còn giúp xây dựng hệ sinh thái STEM thúc đẩy hướng nghiệp, khởi nghiệp và trải nghiệm nghề nghiệp theo định hướng công nghệ 4.0. Điều này sẽ giải quyết bài toán lớn về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước, đặc biệt trong các lĩnh vực Petrovietnam quan tâm như năng lượng tái tạo, hydro, dầu khí.

Chương trình này là một dự án xã hội có giá trị thiết thực của Petrovietnam - doanh nghiệp nhà nước chủ lực, nhằm hiện thực hóa các nghị quyết chiến lược của Đảng về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và giáo dục. Đó là sự đầu tư vào “năng lượng tri thức” - nguồn tài nguyên quý giá nhất, để kiến tạo tương lai xanh và hùng cường cho Việt Nam.

Việc tiếp xúc và làm việc với các thiết bị công nghệ mới nhất như Robotics, AI, IoT ngay từ bậc phổ thông giúp học sinh hình thành năng lực công nghệ số và tư duy lập trình từ sớm.

PV: Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới một nền giáo dục mang chuẩn mực quốc tế, mô hình phòng học STEM được xem là “bệ phóng” phát hiện và bồi dưỡng học sinh năng khiếu, học sinh tài năng. Theo ông, đâu là định hướng chính sách cần thiết để phát huy tối đa hiệu quả của mô hình này trong thời gian tới?

Ông Phạm Xuân Đông: Để phát huy tối đa hiệu quả của mô hình phòng học STEM trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới giáo dục chuẩn quốc tế, các định hướng chính sách cần tập trung vào các điểm sau:

Về cơ sở vật chất và công nghệ, cần bố trí ngân sách cho trang thiết bị một cách hợp lý từ nguồn ngân sách nhà nước và ngân sách xã hội hóa để trang bị các thiết bị hiện đại như máy in 3D, robot thực hành, các lab thí nghiệm, xây dựng bộ giáo trình học tập đầy đủ cho các phòng học STEM. Đảm bảo internet kết nối tốc độ cao, hệ thống máy tính đủ mạnh và an toàn thông tin để hỗ trợ việc học tập và nghiên cứu. Thiết kế các phòng học đa năng, linh hoạt, đáp ứng được làm việc nhóm, sáng tạo và tự chủ.

Về đào tạo nhân lực giảng dạy, cần có các chương trình đào tạo chuyên sâu về STEM, gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng giảng dạy và tích hợp liên môn. Tổ chức các khóa học thực hành, tập trung để cập nhật phương pháp giảng dạy, công nghệ mới và chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn. Mở rộng các chương trình trao đổi giáo viên, hợp tác với các tổ chức giáo dục quốc tế để tiếp thu các chuẩn mực và phương pháp tiên tiến. Đồng thời, cần có các chính sách ưu đãi như tăng lương, phụ cấp, thăng chức để thu hút giáo viên giỏi, chuyên tâm giảng dạy STEM.

Về nâng cấp chương trình, tài liệu giảng dạy, cần thiết kế chương trình học tích hợp, giữa Toán, Lý, Hóa, Sinh, Công nghệ, Tin học... cho học sinh nhận thức được sự liên kết thực tế. Xây dựng các dự án thực tế đưa vào chương trình giảng dạy thực hành kết hợp cùng lý thuyết. Cùng với đó, phát triển tài liệu giảng dạy số, các bộ tài liệu tham khảo, đa dạng nội dung tiếp cận và theo xu hướng công nghệ đổi mới. Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn đánh giá chất lượng STEM tập trung vào đánh giá học liệu và chất lượng giáo dục dựa trên kết quả đầu ra của học sinh.

Về xây dựng nền tảng giảng dạy STEM liên kết, cần thúc đẩy hợp tác giữa nhà trường với doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học để học sinh có cơ hội tham quan, thực tập, làm việc với các chuyên gia. Tổ chức các cuộc thi STEM cấp tỉnh, toàn quốc, triển lãm khoa học kỹ thuật, hội thảo STEM thường niên. Hỗ trợ, khen thưởng các dự án nghiên cứu khoa học, các dự án có tính ứng dụng cao. Tổ chức event tuyên truyền trong cộng đồng và phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục STEM để tạo sự đồng thuận và hỗ trợ.

Việc thực hiện đồng bộ các chính sách ở trên sẽ tạo điều kiện thuận lợi để phát triển giáo dục STEM bền vững, giúp thế hệ học sinh Việt Nam phát triển tài năng, đủ kiến thức khoa học, công nghệ đáp ứng nhu cầu hội nhập quốc tế.

PV: Một trong những mục tiêu trọng tâm của mô hình phòng thực hành STEM là giúp học sinh tiếp cận sớm với công nghệ hiện đại như AI, IoT, Robotics, chuyển đổi số; đồng thời tạo môi trường để giáo viên rèn luyện tư duy đổi mới, sáng tạo và năng lực nghiên cứu ứng dụng. Vậy, cần những yếu tố then chốt nào để mô hình này vận hành hiệu quả và thực sự lan tỏa tinh thần đổi mới trong nhà trường, thưa ông?

Ông Phạm Xuân Đông: Để mô hình phòng thực hành STEM (bao gồm AI, IoT, Robotics, chuyển đổi số) vận hành hiệu quả và thực sự lan tỏa tinh thần đổi mới trong nhà trường, cần tập trung vào ba nhóm yếu tố then chốt, gồm:

Về nhân lực, đây là yếu tố quan trọng nhất cho nên cần đào tạo và bồi dưỡng các giáo viên chuyên nghiệp. Giáo viên cần được tập huấn bài bản về kiến thức chuyên và kỹ năng xây dựng dự án STEM, cách tổ chức giảng dạy STEM tích hợp theo các chủ đề thực tế. Đảm bảo giáo viên tiếp cận và làm chủ được các công nghệ AI, IoT, Robotics để hướng dẫn học sinh. Giáo viên sẽ là người hướng dẫn, đồng hành, hỗ trợ học sinh thử nghiệm cái mới và đánh giá hiệu quả.

Pythaverse - Công ty chuyên về giải pháp giáo dục kỹ thuật số và AI là đối tác công nghệ tại International Robothon 2024.

Các nhà lãnh đạo và quản lý cần có tầm nhìn chiến lược về STEM như phương pháp giáo dục cốt lõi, tạo sự hợp tác giữa các nhóm chuyên môn và tạo mọi điều kiện hỗ trợ nghiên cứu, ứng dụng.

Chương trình và nội dung STEM cần gắn với vấn đề thực tế xã hội để học sinh thấy được hiệu quả học tập. Thiết kế các bài học đa kiến thức từ nhiều môn học (Toán, Lý, Hóa, Sinh, Tin học...). Mỗi dự án cần có mục tiêu và nội dung học tập cụ thể để đánh giá năng lực và kết quả học tập.

Cùng với đó, cần đảm bảo phòng STEM không bị trống sau khi đưa vào hoạt động và cần có lịch sử dụng liên tục. Định kỳ tổ chức sự kiện STEM, tổ chức các cuộc thi Robot để tạo cảm hứng và sáng tạo, tạo phong trào học tập.

Cơ sở vật chất phải hỗ trợ tối đa cho việc nghiên cứu và thực hành như thiết kế phòng học đa năng, dễ sắp xếp lại để phù hợp với làm việc cá nhân, làm việc nhóm hay hội thảo. Phân chia các khu vực chức năng rõ ràng, trang bị các công cụ và thiết bị phù hợp với lứa tuổi và mục tiêu học tập. Đồng thời, đảm bảo hạ tầng mạng, nhiệt độ, thông gió, an toàn cho phòng học.

Yếu tố then chốt để tạo ra sự khác biệt và lan tỏa, đó chính là năng lực và tư duy của đội ngũ lãnh đạo, cùng các chương trình học thực tiễn thử nghiệm và sáng tạo.

PV: Ông nhìn nhận như thế nào về vai trò của doanh nghiệp trong việc đầu tư cho giáo dục STEM và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của quốc gia?

Ông Phạm Xuân Đông: Theo tôi, vai trò của doanh nghiệp trong việc đầu tư cho giáo dục STEM và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao của quốc gia là thiết yếu và mang tính chiến lược. Việc này sẽ thực hiện được các nhiệm vụ như sau:

Kết nối cung cầu nguồn nhân lực: Doanh nghiệp chính là nhà tuyển dụng tương lai và là bên hiểu rõ nhất thị trường cần gì. Họ biết những kỹ năng, kiến thức công nghệ nào đang thiếu hụt hoặc sẽ cần trong tương lai. Sự tham gia của doanh nghiệp giúp chương trình học (đặc biệt là STEM) bám sát thực tiễn, tránh tình trạng “học xong không dùng được”.

Hỗ trợ nguồn lực cơ sở vật chất: Giáo dục STEM đòi hỏi có phòng thí nghiệm (Lab), thiết bị hiện đại và cơ sở vật chất đắt đỏ mà ngân sách giáo dục công có thể chưa đáp ứng đủ. Do vậy, việc tài trợ xây dựng, trang bị phòng Lab, phòng thực hành hiện đại theo các chương trình tài trợ phòng STEM của các tập đoàn lớn có vai trò quan trọng. Việc hỗ trợ học bổng cho sinh viên, học sinh giỏi các ngành STEM là một điểm nhấn trong các hoạt động giảng dạy.

Kết hợp kiến thức và kinh nghiệm thực tế: Doanh nghiệp sở hữu công nghệ, quy trình sản xuất và đội ngũ chuyên gia hàng đầu. Tạo cơ hội thực tập, kiến tập, tham quan nhà máy/công ty để học sinh, sinh viên được học thông qua thực hành. Cử chuyên gia tham gia giảng dạy, chia sẻ kinh nghiệm, cố vấn các dự án nghiên cứu khoa học tại trường.

Thúc đẩy tư duy đổi mới sáng tạo: Các cuộc thi, dự án do doanh nghiệp tổ chức sẽ là sân chơi quan trọng, các cuộc thi giải quyết vấn đề thực tế bằng kiến thức STEM. Hỗ trợ ươm tạo, phát triển các ý tưởng sáng tạo, khởi nghiệp công nghệ từ các trường đại học.

Sự đầu tư của doanh nghiệp vào giáo dục STEM không chỉ là trách nhiệm xã hội, mà còn là một khoản đầu tư lâu dài cho chính tương lai kinh doanh của họ và cho năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên công nghệ. Nếu thiếu đi nguồn nhân lực chất lượng cao, “cỗ máy” kinh tế sẽ không thể vận hành nhanh và trơn tru được.

	STEM Innovation Petrovietnam: Thắp sáng “nguồn năng lượng tri thức” cho tương lai đất nước
	STEM Innovation Petrovietnam: Gieo hạt mầm tri thức
	Phòng STEM thế kỷ 21 - Không gian sáng tạo số
	STEM Innovation Petrovietnam: Cánh cửa tri thức mới cho học sinh vùng cao Lâm Đồng

Phương Thảo