Trung hoà Carbon: Đánh tráo khái niệm hay giải pháp xanh đúng nghĩa?

Để đạt mục tiêu Net Zero, nhân loại phải đầu tư vào năng lượng sạch và cơ sở hạ tầng năng lượng phải tăng gấp 3 lần vào năm 2030

Đánh tráo khái niệm?

Các lô hàng được rao bán là những thùng dầu và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) “trung hòa carbon”. Thực tế, khách hàng của các công ty dầu khí này cũng chịu sức ép từ các nhà đầu tư, liên quan cam kết cắt giảm carbon, từ đó, buộc phải mua những nguồn năng lượng có lượng phát thải thấp.

Theo các công ty năng lượng, cho đến khi các công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) đạt được những bước tiến vượt bậc về quy mô lẫn chất lượng, thì việc bù đắp carbon dựa trên tự nhiên có thể là biện pháp tốt nhất để giảm phát thải.

Do đó, đến thời điểm hiện tại, dầu thô và khí đốt với khái niệm “trung hòa carbon” đang được triển khai theo phương thức bù đắp carbon. Trong đó, khách hàng và nhà cung cấp sẽ trả tiền để tham gia vào các dự án giảm phát thải ở bất kỳ đâu trên thế giới. Khái niệm “trung hòa carbon” trong trường hợp này được hiểu là người bán, người mua, hoặc cả hai, đã chi trả một khoản tiền nhằm giảm lượng khí thải, cụ thể là tham gia vào một dự án tái tạo năng lượng.

Cách thức bù đắp carbon đó vấp phải rất nhiều chỉ trích từ các nhà hoạt động môi trường. Họ cho rằng đó đơn thuần là “màn PR” trá hình từ một ngành công nghiệp, thực chất vẫn né tránh hành động nhằm cứu vãn hành tinh.

Chưa kể, thị trường bù đắp carbon đang phát triển thiếu nhất quán cũng như không có một bộ quy chuẩn cụ thể. Không có một chế tài nào buộc các công ty năng lượng phải tiết lộ thông tin về quá trình bù đắp lượng khí thải carbon, cũng như không có “thước đo” chuyên biệt cho vấn đề này.

Cuộc đua trung hòa carbon

Nhiều công ty dầu khí tên tuổi gần đây gây chú ý khi thông báo về việc giao những lô hàng dầu và LNG trung hòa carbon.

Hồi tháng 1-2021, Công ty Occidental của Mỹ đã giao lô dầu trung hòa carbon đầu tiên trên thế giới. Tháng 4-2021, Công ty Lundin Energy (trụ sở tại Thụy Điển) đã bán loại dầu thô được chứng nhận không phát thải ròng đầu tiên trên thế giới từ một mỏ dầu ngoài khơi Na Uy.

Tháng 6-2021, Lundin Energy còn tuyên bố tất cả các thùng dầu được công ty bán từ Johan Sverdrup - mỏ lớn nhất Tây Âu ngoài khơi Na Uy - sẽ được chứng nhận khai thác trung hòa carbon. Lundin Energy tiếp tục bù đắp lượng khí thải tồn dư ròng bằng cách sử dụng các dự án thu giữ carbon tự nhiên được chứng nhận bởi Tiêu chuẩn carbon đã được xác minh (VCS).

Hãng TotalEnergies và Shell cũng đang bán LNG trung hòa carbon, chủ yếu cho các khách hàng ở khu vực châu Á.

Thu gom, lưu trữ carbon giúp giảm khí thải, nhưng không phải là giải pháp duy nhất

Đâu là giải pháp xanh đúng nghĩa?

Shell - một trong những ông lớn của ngành dầu khí thế giới - đã đưa ra lộ trình cụ thể về phát thải. Shell sẽ cố gắng tránh phát thải nếu có thể, giảm phát thải ở những nơi không thể tránh và bù đắp phát thải khi không thể tránh hoặc giảm.

Trong bối cảnh ngày càng có nhiều cách thức để tránh và giảm phát thải trên quy mô lớn, các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp dầu khí cần hợp tác với nhau trên quy mô toàn cầu để sử dụng tín chỉ carbon chất lượng cao, nhằm bù đắp cho lượng phát thải khí nhà kính (GHG) dọc theo chuỗi giá trị LNG vốn khó cắt giảm. Shell cũng tuyên bố đã cung cấp LNG trung hòa carbon trong vài năm qua.

“Nó không phải là thuốc chữa bách bệnh và chúng tôi sẽ không gọi nó là xanh” - Mehdi Chennoufi, một lãnh đạo cấp cao của Shell phụ trách lĩnh vực cung cấp và kinh doanh LNG, nói với Thời báo phố Wall. Ông Mehdi lưu ý rằng, việc bù đắp carbon chỉ nên là giải pháp cuối cùng nếu không thể tránh hoặc giảm được khí thải.

Tuy nhiên, các nhóm hoạt động vì môi trường và phi lợi nhuận phản đối cách tiếp cận này. Họ cho rằng, bù đắp carbon là chiến thuật “quảng cáo xanh” tinh vi của những công ty dầu khí và cáo buộc các công ty này đang né tránh hệ lụy mà họ gây ra, đặc biệt là vấn đề biến đổi khí hậu.

Jennifer Morgan - Giám đốc điều hành của Greenpeace International - hồi tháng 9-2021 đã chỉ trích các ông lớn dầu khí, trong đó có Shell và ExxonMobil, vì “lời nói dối nguy hiểm về khí hậu” liên quan việc bù đắp carbon.

Vấn đề tiêu chuẩn hóa

Thực tế cho thấy, việc thiếu các tiêu chuẩn trong thị trường bù đắp carbon đã làm gia tăng sự phản đối từ những người chỉ trích hydrocarbon “trung hòa carbon”.

“Thị trường này hiện đang hoạt động trong bóng tối” - ông Mark Carney, cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Anh và hiện là đặc phái viên Liên Hiệp Quốc về hành động khí hậu - nói với tờ Financial Times hồi đầu năm 2022.

Năm 2021, ông Carney sáng lập “Nhóm đặc nhiệm về mở rộng quy mô thị trường carbon tự nguyện” nhằm tạo ra một thị trường tự nguyện có quy mô và tính toàn vẹn cao để kinh doanh tín chỉ carbon. Mục tiêu cuối cùng mà nhóm đặc nhiệm hướng tới là bảo đảm thị trường carbon tự nguyện tiệm cận giảm phát thải khí nhà kính, cũng như đẩy nhanh quá trình chuyển đổi để đạt mục tiêu không phát thải ròng.

Các hãng khai thác dầu khí vẫn sẽ tiếp tục bán những sản phẩm mà họ quảng cáo là dầu và khí đốt “trung hòa carbon” cho một lượng lớn những khách hàng sẵn sàng mua chúng. Song, những hoài nghi về bản chất “trung hòa” của nguồn cung năng lượng này sẽ tiếp tục tồn tại, trong bối cảnh một thị trường thiếu tính minh bạch và không tiêu chuẩn hóa.

Minh Quân