Xây dựng, phát triển lý luận về đường lối đổi mới

I. MỞ ĐẦU

Lý do chọn đề tài:

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Đặc biệt, những luận điệu xuyên tạc, sai trái nhằm vào đường lối đổi mới của Đảng đang ngày càng tinh vi và nguy hiểm. Do đó, việc xây dựng và phát triển lý luận về đường lối đổi mới không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm của Đảng mà còn là vũ khí sắc bén để phản bác những luận điệu sai trái, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.

Công cuộc Đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo từ Đại hội VI (năm 1986) đã mở ra một giai đoạn phát triển mang tính bước ngoặt lịch sử cho đất nước ta. Trải qua gần 40 năm kiên trì thực hiện, đường lối Đổi mới đã khẳng định sức sống mãnh liệt, đưa Việt Nam từ một nước nghèo, kém phát triển, bị bao vây cấm vận, vượt qua khủng hoảng kinh tế - xã hội, đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Diện mạo đất nước thay đổi căn bản, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện, vị thế và uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng được nâng cao.

Nền tảng của những thành công đó không chỉ là sự đoàn kết, đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, sự quản lý, điều hành năng động, sáng tạo của Nhà nước mà còn là sự vững chắc của nền tảng lý luận về đường lối Đổi mới - một hệ thống lý luận không ngừng được bổ sung, xây dựng và phát triển từ chính thực tiễn phong phú, sinh động của đất nước và thời đại. Lý luận về đường lối Đổi mới, với chân lý được kiểm nghiệm và khẳng định qua thực tiễn, chính là vũ khí tư tưởng sắc bén để chúng ta chủ động nhận diện, đấu tranh phản bác có hiệu quả những quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động và phần tử cơ hội chính trị, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Hưởng ứng Cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ Năm, năm 2025 do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh chủ trì phát động, bài viết này tập trung làm rõ quá trình xây dựng, phát triển lý luận về đường lối Đổi mới là một quá trình đúc kết từ thực tiễn, khẳng định chân lý khách quan và vai trò của lý luận đó như một vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh tư tưởng hiện nay.

Phân tích quá trình xây dựng và phát triển lý luận về đường lối đổi mới của Đảng.

Làm rõ mối liên hệ giữa thực tiễn và lý luận trong quá trình đổi mới.

Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả đấu tranh phản bác các luận điệu xuyên tạc.

II. NỘI DUNG

1. Lý luận về đường lối Đổi mới - Sự kết tinh sáng tạo từ thực tiễn và sự vận dụng đúng đắn nền tảng tư tưởng của Đảng

1.1. Bối cảnh lịch sử và tính tất yếu của việc hình thành lý luận Đổi mới

Những năm cuối thập niên 70 và đầu thập niên 80 của thế kỷ XX, đất nước ta đứng trước những khó khăn, thử thách vô cùng gay gắt. Mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu, bao cấp bộc lộ nhiều hạn chế, không còn phù hợp, dẫn đến khủng hoảng kinh tế - xã hội nghiêm trọng. Sản xuất đình đốn, lưu thông ách tắc, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn. Trong bối cảnh đó, yêu cầu đổi mới tư duy, trước hết là tư duy kinh tế, đã trở nên cấp bách.

Đảng Cộng sản Việt Nam, với bản lĩnh chính trị vững vàng và tinh thần khoa học, cách mạng, đã dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng thực trạng, không né tránh khuyết điểm. Nhiều cuộc tìm tòi, thử nghiệm các mô hình mới trong sản xuất nông nghiệp, công nghiệp đã diễn ra ở một số địa phương, đơn vị, manh nha cho những đổi mới sau này. Chính từ những đòi hỏi của thực tiễn và những tìm tòi, sáng tạo của nhân dân, Đảng đã từng bước hình thành tư duy lý luận mới. Đại hội VI của Đảng (tháng 12 năm 1986) với tinh thần "nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật" đã đề ra đường lối Đổi mới toàn diện đất nước, đánh dấu một bước ngoặt lịch sử.

1.2. Quá trình xây dựng và phát triển lý luận Đổi mới trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

Lý luận về đường lối Đổi mới không phải là sự phủ nhận quá khứ hay xa rời những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mà là sự vận dụng sáng tạo và phát triển những học thuyết đó vào điều kiện cụ thể của Việt Nam trong giai đoạn mới. Đảng ta luôn khẳng định lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động. Phụ lục định hướng chủ đề của Cuộc thi chính luận lần thứ Năm, năm 2025 cũng nhấn mạnh nhiệm vụ hàng đầu là "Bảo vệ, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong bối cảnh hiện nay; bảo vệ, lan tỏa lý luận về đường lối đổi mới đất nước" (Phụ lục định hướng chủ đề, Kế hoạch số 57-KH/HVCTQG).

Quá trình xây dựng và phát triển lý luận Đổi mới là một quá trình không ngừng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận. Qua các kỳ Đại hội, từ Đại hội VI đến Đại hội XIII, Đảng ta đã từng bước hoàn thiện nhận thức lý luận trên nhiều vấn đề quan trọng:

- Về mô hình kinh tế: Từ nhận thức về nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, đến phát triển thành lý luận về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là một đột phá lý luận quan trọng, thể hiện sự sáng tạo của Đảng ta trong việc tìm kiếm mô hình phát triển phù hợp với đặc điểm Việt Nam.

- Về hệ thống chính trị: Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân.

- Về văn hóa, xã hội: Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và từng chính sách phát triển.

- Về quốc phòng, an ninh, đối ngoại: Kiên định đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng.

Thực tiễn gần 40 năm Đổi mới là minh chứng hùng hồn nhất cho tính đúng đắn, khoa học và cách mạng của lý luận này. Những "thành tựu đột phá, sáng tạo về lý luận trong đường lối đổi mới của Đảng cùng những thành tựu to lớn của Việt Nam qua gần 40 năm đổi mới" (Phụ lục định hướng chủ đề, Kế hoạch số 57-KH/HVCTQG) đã đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, ổn định và phát triển, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt. Việc "tổng kết một số vấn đề lý luận và thực tiễn sau 40 năm đổi mới đất nước và đóng góp ý kiến vào dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng" là một yêu cầu khách quan để tiếp tục làm sâu sắc và phong phú thêm kho tàng lý luận của Đảng, chuẩn bị cho đất nước bước vào "kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, phồn vinh, thịnh vượng".

2. Phát triển lý luận Đổi mới trong bối cảnh mới - Yêu cầu tất yếu và động lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc

Thế giới và khu vực đang trải qua những biến động sâu sắc, phức tạp và khó lường. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa bảo hộ, các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống (biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh mạng...) nổi lên gay gắt. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống xã hội. Trong nước, bên cạnh những thời cơ, thuận lợi, chúng ta cũng đối mặt với không ít khó khăn, thách thức. "Bối cảnh tình hình và những yêu cầu mới đặt ra đối với nhiệm vụ bảo vệ, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong bối cảnh đất nước chuẩn bị bước vào kỷ nguyên phát triển mới" (Phụ lục định hướng chủ đề, Kế hoạch số 57-KH/HVCTQG).

Trong bối cảnh đó, việc tiếp tục nghiên cứu, bổ sung và phát triển lý luận về đường lối Đổi mới là một yêu cầu tất yếu, khách quan. Lý luận phải đi trước một bước, soi đường cho thực tiễn, đồng thời phải được kiểm nghiệm, bổ sung từ thực tiễn. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh yêu cầu "Tiếp tục nghiên cứu, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng".

Những định hướng lớn cần tập trung nghiên cứu, phát triển lý luận bao gồm:

- Tiếp tục làm rõ hơn nữa nội hàm và những vấn đề thực tiễn của mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Hoàn thiện lý luận về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động.

- Phát triển lý luận về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh toàn diện cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ trong điều kiện Đảng cầm quyền.

- Nghiên cứu sâu sắc hơn các vấn đề về phát triển văn hóa, con người, quản lý phát triển xã hội bền vững.

- Những vấn đề mới về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, chiến lược quốc phòng, an ninh, đối ngoại.

Sự phát triển của lý luận Đổi mới chính là động lực tinh thần to lớn, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách, tạo sự thống nhất trong Đảng và đồng thuận trong xã hội, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

3. Lý luận Đổi mới - Vũ khí tư tưởng sắc bén trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch

Công cuộc Đổi mới càng đạt được những thành tựu to lớn thì các thế lực thù địch, phản động, cơ hội chính trị càng tìm mọi cách chống phá. Chúng sử dụng nhiều thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt để xuyên tạc đường lối Đổi mới, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, hạ thấp những thành tựu đã đạt được, kích động tư tưởng hoài nghi, dao động, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thúc đẩy "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ. Mục tiêu của chúng là xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Trong cuộc đấu tranh tư tưởng phức tạp này, lý luận về đường lối Đổi mới, với những luận cứ khoa học và thực tiễn sinh động, chính là vũ khí sắc bén và hiệu quả. Cuộc thi chính luận lần này nhằm "Tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng của công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch" và "Nâng cao chất lượng, hiệu quả mặt trận đấu tranh chính luận trên báo, tạp chí, phát thanh, truyền hình và mạng xã hội".

- Thứ nhất, lý luận Đổi mới cung cấp cơ sở khoa học để vạch trần bản chất phản động, phản khoa học của các luận điệu xuyên tạc. Bằng những phân tích sâu sắc về cơ sở lý luận và thực tiễn của con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đặc điểm của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bản chất ưu việt của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, chúng ta có đủ luận cứ để bác bỏ những luận điệu sai trái về "đa nguyên, đa đảng", "tam quyền phân lập" theo kiểu phương Tây, hay những xuyên tạc về dân chủ, nhân quyền ở Việt Nam.

- Thứ hai, những thành tựu cụ thể của gần 40 năm Đổi mới là minh chứng không thể chối cãi, bác bỏ mọi sự phủ nhận, xuyên tạc. Sự tăng trưởng kinh tế liên tục, đời sống nhân dân được cải thiện, tỷ lệ đói nghèo giảm mạnh, hội nhập quốc tế sâu rộng, vai trò và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao... là những "câu chuyện thật" đầy sức thuyết phục, đập tan những luận điệu bi quan, tiêu cực, hoặc cố tình tô hồng một chiều về các mô hình khác.

- Thứ ba, việc không ngừng tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận giúp chúng ta chủ động nhận diện và đấu tranh với những biểu hiện sai lệch ngay từ trong nhận thức. Lý luận Đổi mới giúp cán bộ, đảng viên và nhân dân nâng cao "sức đề kháng", khả năng phân biệt đúng sai, không bị mơ hồ, mất phương hướng trước những thông tin nhiễu loạn, đặc biệt là trên không gian mạng.

- Thứ tư, lý luận Đổi mới là cơ sở để "phủ xanh thông tin tích cực", lan tỏa những giá trị tốt đẹp, những tấm gương điển hình, những mô hình hay, cách làm sáng tạo trong quá trình thực hiện đường lối Đổi mới. Việc "Hình thành nguồn sản phẩm phong phú, có chất lượng, có tính chiến đấu cao phục vụ bảo vệ, tuyên truyền, lan tỏa đường lối, chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước" là một yêu cầu quan trọng để củng cố niềm tin và tạo sự đồng thuận xã hội.

Cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận là một cuộc đấu tranh lâu dài, phức tạp và đòi hỏi sự kiên trì, trí tuệ. Mỗi cán bộ, đảng viên cần không ngừng học tập, nghiên cứu để nắm vững lý luận Đổi mới, biến lý luận thành nhận thức sâu sắc và hành động cụ thể, tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh này.

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

1. Kết luận

Việc xây dựng và phát triển lý luận về đường lối đổi mới là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt của Đảng. Thực tiễn đổi mới đã khẳng định tính đúng đắn của đường lối này, đồng thời cung cấp cơ sở để phát triển lý luận. Đấu tranh phản bác các luận điệu xuyên tạc là nhiệm vụ cấp thiết, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.

Lý luận về đường lối Đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam là một thành tựu sáng tạo to lớn, là sản phẩm của sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với thực tiễn cách mạng Việt Nam và tinh hoa văn hóa dân tộc, trí tuệ nhân loại. Được tôi luyện và kiểm nghiệm qua gần 40 năm thực tiễn, lý luận Đổi mới đã chứng tỏ tính đúng đắn, khoa học và cách mạng, trở thành ngọn đuốc soi đường cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Trong bối cảnh mới với nhiều thời cơ và thách thức đan xen, việc tiếp tục xây dựng, phát triển và bảo vệ vững chắc lý luận về đường lối Đổi mới càng có ý nghĩa quan trọng. Đây không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan nghiên cứu lý luận mà còn là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của mỗi cán bộ, đảng viên.

Lý luận Đổi mới, với chân lý từ thực tiễn, sẽ tiếp tục là nền tảng tư tưởng vững chắc, là động lực tinh thần mạnh mẽ để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta vượt qua mọi khó khăn, thử thách, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, chuẩn bị và tổ chức thành công Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIV của Đảng, đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững, hiện thực hóa khát vọng xây dựng một Việt Nam hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc, cùng tiến bước vững chắc trên con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, lý luận đó mãi là vũ khí sắc bén để chúng ta bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh không khoan nhượng với mọi luận điệu xuyên tạc, sai trái, góp phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

2. Kiến nghị

Tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn để phát triển lý luận về đổi mới.

Tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Đổi mới phương thức truyền thông, sử dụng hiệu quả các phương tiện truyền thông hiện đại.

Phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đến XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
3. Báo Nhân Dân, Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Lý luận chính trị.
4. Trang thông tin điện tử của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.

Thịnh Văn Thành

Chi bộ Thăm dò

Ban Thăm dò, Tổng Công ty Thăm dò Khai thác Dầu khí (PVEP)