Hết rồi trắc trở E5?

Các nhà khoa học cho hay, hàm lượng 5% ethanol trong E5 sẽ giúp cải thiện tính năng động cơ, giảm phát thải, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và xã hội. Quá trình sử dụng E5 rất thuận tiện, không cần phải điều chỉnh động cơ khi chuyển đổi giữa nhiên liệu E5 và xăng thông thường.

Ích lợi là thế, vậy mà cuộc cách mạng E5 này đã từng bị dập vùi trong suốt 10 năm trời bởi những quan niệm thâm căn cố đế, bởi những thói quen khó bề gạt bỏ, bởi những trì hoãn khó tìm ra lời giải thích thỏa đáng...

Nhân đây, có lẽ nên nhắc lại việc đưa sản phẩm tác động tốt đến môi trường vào cuộc sống ở nước ta nó đã gặp những gian nan như thế nào.

Ngày 20-11-2007, thay mặt Thủ tướng Chính phủ, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã ký Quyết định số 177/2007/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án phát triển nhiên liệu sinh học (NLSH) đến năm 2015, tầm nhìn đến năm 2025”.

Mục tiêu tổng quát của đề án là “phát triển NLSH, một dạng năng lượng mới, tái tạo được để thay thế một phần nhiên liệu hóa thạch truyền thống, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường”.

Thông tin về đề án lúc bấy giờ khiến dư luận rất quan tâm, bởi lẽ đây là một vấn đề quốc kế dân sinh đã được hoạch định một cách kỹ lưỡng, đặt ra mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn. Chẳng hạn đến năm 2010, xây dựng và phát triển được các mô hình sản xuất thử nghiệm và sử dụng NLSH quy mô 100 nghìn tấn E5 và 50 nghìn tấn B5/năm bảo đảm đáp ứng 0,4% nhu cầu xăng dầu của cả nước; đến năm 2015, sản lượng ethanol và dầu thực vật đạt 250 nghìn tấn (pha được 5 triệu tấn E5, B5), đáp ứng 1% nhu cầu xăng dầu của cả nước... Bên cạnh đó là một khoản kinh phí không nhỏ để triển khai trong 9 năm (2007-2015) khoảng 259,2 tỉ đồng.

Nhanh nhạy nhất về chủ trương này có lẽ phải kể đến Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam có các dự án xây dựng nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học đã được xây dựng và đi vào hoạt động.

Trên thị trường bán lẻ, ngày 19-5-2008, lần đầu tiên dòng năng lượng sạch E5 được chính thức chào bán tại 2 cây xăng số 27 phố Thái Thịnh và 148 Hoàng Quốc Việt, Hà Nội. Thế nhưng chỉ ít ngày sau, do những thông tin không chính thống gây xôn xao dư luận, Bộ Công Thương đã ra lệnh tạm dừng bán xăng E5 kể từ ngày 20-9-2008.

Kể từ đây, xăng E5 bắt đầu thân phận long đong khiến cho các dự án đầu tư sản xuất ethanol cũng long đong theo. Nhiều nhà máy phải tạm đóng cửa. Nhiều khoản vay nợ biến thành nợ xấu. Nhiều người chìm nổi bởi gánh nặng trách nhiệm...

Cho đến năm 2014, theo lộ trình của Chính phủ, từ ngày 1-12-2014, xăng E5 sẽ được sử dụng thí điểm tại 7 tỉnh, thành phố: Hà Nội, TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ngãi, Bà Rịa - Vũng Tàu và đến năm 2015 sử dụng trên toàn quốc. Trong đó, Quảng Ngãi là tỉnh đầu tiên đặt mục tiêu tiêu thụ xăng sinh học sớm hơn lộ trình của Chính phủ ít nhất 6 tháng, thông qua phối hợp với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam thúc đẩy vùng nguyên liệu sắn và hệ thống phân phối trên địa bàn tỉnh.

Thế rồi hết khó khăn này đến khó khăn khác phát sinh, lộ trình ấy đã kéo dài đến 1-1-2018.

Nay, trước sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Bộ Công Thương đã giao cho 2 doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ nhiều vốn nhất, gồm PVOIL và Petrolimex tổ chức thực hiện để kịp tiến độ đặt ra và đưa phương án triển khai thí điểm thay thế hoàn toàn xăng A92 bằng xăng E5 tại TP HCM và Hà Nội từ ngày 1-7-2017 trước khi mở rộng ra cả nước, thay thế hoàn toàn xăng A92 vào đầu năm 2018.

Tuy nhiên, sau khi tính toán năng lực thực hiện của doanh nghiệp, Bộ Công Thương đã “chốt” phương án triển khai đồng loạt trong cả nước từ ngày 1-1-2018.

Có thể nói, quyết định của Chính phủ đang tạo cơ hội “hồi sinh” cho các nhà máy NLSH và xăng E5, nhưng như thế cũng chưa phải đã hết khó khăn.

Người tiêu dùng Việt Nam hiện vẫn còn ít thông tin về ưu điểm của xăng E5, chưa thấy rõ lợi ích về mặt kinh tế nên vẫn ưu tiên lựa chọn nhiên liệu truyền thống. Vì vậy, để thúc đẩy tiêu thụ xăng E5 thuận lợi, việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích của sử dụng xăng E5 cần được lồng ghép vào chương trình quốc gia sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, để mang lại hiệu ứng tốt nhất với xã hội; đồng thời, tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp sản xuất ethanol đang gặp khó khăn.

Ở các nước sử dụng đại trà NLSH, việc áp dụng các chính sách ưu đãi, khuyến khích rất mạnh mẽ, bài bản, đặc biệt là giai đoạn đầu.

Dù khó khăn đến mấy thì nay cũng đã dứt khoát rồi. Kể từ ngày 1-1-2018, Chính phủ chỉ cho phép sản xuất, kinh doanh xăng E5 và xăng A95. Các doanh nghiệp xăng dầu đầu mối chỉ còn cách phải chủ động xây dựng các phương án nhằm đảm bảo nguồn cung xăng E5 để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

Nguyễn Long Vân