Kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ Ngoại giao Việt - Nga (30/1/1950 - 30/1/2015)

Hợp tác về dầu khí giữa Việt Nam và Liên Xô - những dấu mốc lịch sử ghi nhớ

10:10 | 06/02/2015

3,806 lượt xem
Theo dõi Petrovietnam trên
|
Tôi vinh dự được tham dự và chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử của sự hợp tác Việt Nam với Liên Xô và ngày nay là Liên bang Nga về dầu khí, xin được tóm tắt một giai đoạn quan trọng để những người làm dầu khí Việt Nam nhớ ơn sự giúp đỡ của Liên Xô từ những ngày đầu khi đất nước vừa thống nhất, xây dựng và phát triển kinh tế trong vòng vây cấm vận của Mỹ và một số nước. Ngành Dầu khí Việt Nam trưởng thành như ngày nay có dấn ấn đậm nét sự giúp đỡ và hợp tác của Liên Xô từ những ngày đầu.

Năng lượng Mới số 397

Tầm nhìn và kết quả khả quan

Chủ trương hợp tác đa phương trong hoạt động dầu khí được khẳng định trong Nghị quyết số 244-NQ/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 9/8/1975. Đây là nghị quyết thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc phát triển ngành Dầu khí Việt Nam. Nghị quyết có đoạn: “Với vị trí chính trị của Việt Nam hiện nay, chúng ta có thể hợp tác với các nước xã hội chủ nghĩa, với các nước tư bản và các nước thuộc thế giới thứ ba”. Theo Báo cáo số 782/DK-BC ngày 11/4/1977 của Tổng cục Dầu khí (tài liệu lưu trữ Tổng cục Dầu khí) thì tính từ ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng đã có hơn 30 công ty (thời điểm báo cáo) thuộc nhiều quốc gia trong đó có những công ty dầu khí lớn có tên có tuổi quốc tế xin tham gia vào tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí ở Việt Nam.

Nhà nước đã chọn và cho phép Tổng cục Dầu khí (đại diện là Petrovietnam) ký hợp đồng với 3 công ty: Với Deminex MBH Cộng hòa Liên bang Đức Lô 07 thềm lục địa Nam Việt Nam, ký ngày 4/4/1978; Với AGIP S.P.A thuộc Tập đoàn ENI Italia với Lô 06-TLĐ thềm lục địa Nam Việt Nam, ký ngày 18/4/1978 và Lô 08-TLĐ thềm lục địa Nam Việt Nam, ký ngày 18/4/1978; Với Bow Valley Exploration (Canada) Lô 28, 29 thềm lục địa Nam Việt Nam, ký ngày 2/9/1978.

Tác giả Đỗ Quang Toàn (Ảnh: Hiền Anh)

Phía đối tác rất phấn khởi được Chính phủ Việt Nam cho phép tham gia vào lĩnh vực tìm kiếm thăm dò và khai thác dầu khí ở Việt Nam, thể hiện chứng kiến lễ ký có Bộ trưởng Đinh Đức Thiện phụ trách dầu khí và Bộ trưởng Đặng Việt Châu.

Phía Việt Nam cũng vui mừng vì đây là những hợp đồng đầu tiên sau khi thống nhất, đất nước bắt tay hợp tác với các công ty dầu khí lớn quốc tế. Chúng ta tạo mọi điều kiện để các công ty triển khai công việc.

Chỉ sau hơn 1 năm tính từ ngày ký hợp đồng, cả 3 công ty đã khoan được 8 giếng khoan sâu, chỉ có 2 giếng khoan không có phát hiện dầu khí, các giếng còn lại đều có phát hiện dầu khí. Tuy nhiên câu hỏi đặt ra lúc này là sự phát hiện có dầu và khí ở hầu hết các cấu tạo chưa phải là lớn nhưng có đủ tính hấp dẫn để các công ty tiếp tục mở rộng tìm kiếm thăm dò hay là vì một lý do nào khác nữa để họ không tiếp tục mà đồng loạt dừng lại ở đó và tuyên bố rút khỏi hợp đồng. Lý do mà người ta hoài nghi lúc này chỉ là một phần về nguyên nhân tiềm năng dầu khí, còn phần lớn lại là sức ép cấm vận của Mỹ về kinh tế đối với Việt Nam.

Bối cảnh thế giới và khu vực năm 1978-1979 ảnh hưởng đến tình hình phát triển kinh tế của nước ta, Việt Nam thì bị Mỹ cấm vận về kinh tế, khu vực thì Khmer Đỏ (Campuchia) có sự giúp sức của bên ngoài đánh phá biên giới Tây Nam của nước ta, gây cho ta biết bao khó khăn. Các hoạt động về dầu khí lại ở thềm lục địa phía nam khiến Nhà nước phải có đối sách. Tuy nhiên, không phải đến lúc này mà ngay từ những tháng đầu sau khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng. Nghị quyết 244/NQ-TW ngày 9/8/1975 của Bộ Chính trị đã đề ra phương hướng và để thực hiện sự chỉ đạo của trên, năm 1979 một đoàn cán bộ cấp cao do Bộ trưởng Đinh Đức Thiện phụ trách dầu khí dẫn đầu đã đi thăm và làm việc tại Liên Xô. Đoàn đã tiếp xúc và làm việc với Bộ trưởng Bộ Khai thác Dầu, Bộ Khai thác Khí, Bộ Địa chất, Chủ nhiệm Ủy ban Quan hệ kinh tế với nước ngoài và Ủy ban Kế hoạch nhà nước Liên Xô để bàn về hợp tác toàn diện từ khâu đầu tới khâu cuối cả trên đất liền, biên nông và thềm lục địa (Báo cáo số 71/DK-KTĐN ngày 11/10/1979 của Tổng cục Dầu khí).

Cũng theo báo cáo này, đoàn đã bàn với phía Liên Xô lịch trình cụ thể số lượng chuyên gia sang giúp Việt Nam nghiên cứu tài liệu và xem xét tình hình cụ thể về dầu khí trong phạm vi cả nước. Trên tinh thần báo cáo trên của Tổng cục Dầu khí, Bộ Chính trị trong phiên họp ngày 1/12/1979 đã có quyết định hướng hợp tác với Liên Xô về dầu khí (Thông báo số 17-TB/TW): “Hợp tác với Liên Xô có sự tham gia của một số nước trong Hội đồng Tương trợ kinh tế là rất cần thiết để xây dựng ngành công nghiệp dầu khí hoàn chỉnh và vững chắc, giúp ta tiến tới tự lực tự quản lý đến các mặt kỹ thuật”. Và tiếp đến là những lĩnh vực cụ thể để Tổng cục Dầu khí có hướng bàn bạc với Liên Xô. Tóm lại là Đảng và Nhà nước rất quan tâm tới ngành Dầu khí, chính vì vậy mà sau khi một số nước do sức ép cấm vận của Mỹ rút khỏi các hợp đồng dầu khí đã ký, chúng ta không bị động mà vẫn bám sát chủ trương của Đảng và Nhà nước hợp tác với Liên Xô.

Ngày 17/12/1979, Tổng bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Lê Duẩn đã gửi thư cho Tổng bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô L.I.Brezhnev về việc đề nghị Đảng Cộng sản và Chính phủ Liên Xô giúp xây dựng ngành công nghiệp dầu khí Việt Nam và việc hợp tác giữa hai nước trong việc khai thác dầu khí ở thềm lục địa miền Nam Việt Nam. Đây là đề nghị chính thức cấp cao nhất của Việt Nam gửi Đảng và Nhà nước Liên Xô về hợp tác toàn diện trong lĩnh vực dầu khí.

Kỳ họp lần thứ XIV Hội đồng Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro (ông Đỗ Quang Toàn đứng thứ 2 từ trái sang)

Đáp lại đề nghị của phía Việt Nam, ngày 4/3/1980, Tổng bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô L.I.Brezhnev đã trả lời thư của Tổng bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam Lê Duẩn, nội dung thư như sau:

“Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô và Chính phủ Liên Xô đã chú ý nghiên cứu đề nghị được nêu trong thư của đồng chí đề ngày 17/12/1979 về việc xây dựng ngành công nghiệp dầu khí Việt Nam và việc hợp tác giữa hai nước trong việc khai thác dầu khí ở thềm lục địa miền Nam Việt Nam.

Xuất phát từ ý nghĩa quan trọng hàng đầu của việc khai thác mỏ dầu khí đối với nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Liên Xô cho rằng, trong năm nay, các tổ chức của Liên Xô cần nghiên cứu xác định căn cứ kinh tế - kỹ thuật khai thác dầu khí ở thềm lục địa miền Nam Việt Nam và lập chương trình phối hợp tiến hành các công tác thăm dò địa vật lý và địa chất công trình ở các khu vực này trong năm 1981-1985. Phía Liên Xô cũng đồng ý cử các chuyên gia Liên Xô sang công tác ở Bộ Dầu khí nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam với tư cách là cố vấn.

Để xác định căn cứ kinh tế - kỹ thuật cho việc khai thác và lập chương trình phối hợp thăm dò, trong thời gian tới Liên Xô sẽ cử đoàn chuyên gia sang Việt Nam. Đoàn do đồng chí Thứ trưởng thứ nhất Bộ Công nghiệp hơi đốt dẫn đầu.

Về vấn đề xây dựng nhà máy chế biến dầu ở Việt Nam cần được thảo luận trong quá trình phối hợp kế hoạch Nhà nước năm 1981-1985 giữa hai nước chúng ta.

Xin gửi đồng chí lời chào Cộng sản!”.

Để triển khai các công việc nêu trong thư, phía Liên Xô đã cử Thứ trưởng thứ nhất Bộ Công nghiệp khí Iu.V.Zaitsev dẫn đầu sang Việt Nam. Tại buổi tiếp diễn ra ngày 17/4/1980, Thứ trưởng Iu.V.Zaitsev đã phát biểu với Thủ tướng Phạm Văn Đồng như sau: “Sau khi đồng chí L.I.Brezhnev và Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Liên Xô đáp ứng yêu cầu của đồng chí Lê Duẩn và Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam, theo chỉ thị của Đảng Cộng sản Liên Xô, đoàn chuyên viên dầu khí Liên Xô có nhiệm vụ sang Việt Nam để cùng các chuyên viên Việt Nam tiến hành những công việc: Xem xét tính toán trữ lượng dầu khí ở khu vực thềm lục địa Việt Nam; Xây dựng luận chứng kinh tế - kỹ thuật phát triển ngành công nghiệp dầu khí của Việt Nam.

Trong luận chứng kinh tế - kỹ thuật này phải tính toán khối lượng vốn đầu tư, các trang thiết bị cần thiết, khối lượng công tác xây dựng và đánh giá cơ sở vật chất - kỹ thuật hiện nay của Việt Nam.

Xây dựng tiến hành công tác thăm dò địa chất khu vực thềm lục địa Việt Nam cho 5 năm tới (1981-1985); Bàn việc cử cố vấn sang giúp Việt Nam (Thông báo ngày 17/4/1980, lưu trữ tại Văn phòng Trung ương Đảng).

Cũng trong thông báo này, đoàn chuyên gia Liên Xô còn cho biết các chuyên gia Liên Xô đánh giá về tiềm năng dầu khí của Việt Nam có thể khai thác được ở cả 3 khu vực: Vùng trũng Cửu Long, Vịnh Thái Lan, Vùng trũng Sài Gòn - Sarawak là 3,6 tỉ tấn dầu và 2.700 tỉ m3 khí.

Tiếp theo là các cuộc tiếp xúc giữa các đoàn cấp cao và cấp chuyên viên của Việt Nam và Liên Xô để đi đến chuẩn bị cho một hiệp định về hợp tác giữa hai nước.

Để đạt tới một hiệp định giữa chính phủ hai nước về hợp tác thăm dò địa chất và khai thác dầu khí ở thềm lục địa Nam Việt Nam, một đoàn đại biểu do Tổng bí thư Lê Duẩn, Thủ tướng Phạm Văn Đồng dẫn đầu đã sang Liên Xô. Đoàn đã được Tổng bí thư L.I.Brezhnev đón tiếp nồng nhiệt. Đặc biệt trong cuộc hội đàm, Tổng bí thư L.I.Brezhnev đã có một bài phát biểu quan trọng, đề cập đến nhiều vấn đề: Tình hình kinh tế Liên Xô khó khăn, thuận lợi; Tình hình thế giới thời điểm 1979-1980 phức tạp và tình hình khu vực Đông Nam Á, Nam Á; Về 25 năm quan hệ hợp tác kinh tế thương mại giữa hai nước, sự giúp đỡ cụ thể về vật tư kỹ thuật, đặc biệt là về quân sự cho Việt Nam.

Về dầu khí, trong bài diễn văn có đoạn: “Hiện nay đã có những tiềm năng để làm sâu sắc và phát triển hơn nữa quan hệ kinh tế. Tôi trước hết muốn nói đến đề nghị của các đồng chí về việc cùng nhau khai thác dầu mỏ và khí tại thềm lục địa phần phía nam của Việt Nam. Dĩ nhiên công việc này đòi hỏi nhiều vốn, kể cả ngoại tệ. Nhưng đây là việc đáng làm. Sẽ là rất đúng nếu chúng ta dành cho công việc này sự ưu tiên, thậm chí so với các công trình khác xây dựng với sự giúp đỡ và hợp tác của Liên Xô.

Như vậy hôm nay chúng ta có thể ký hiệp định nguyên tắc về vấn đề này” (tài liệu lưu trữ về lĩnh vực dầu khí tại Văn phòng Trung ương Đảng).

Kết quả của hai thư trao đổi giữa hai nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng Cộng sản Liên Xô và Đảng Cộng sản Việt Nam và kết quả của các cuộc hội đàm là: Hiệp định giữa Chính phủ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xôviết về việc hợp tác tiến hành thăm dò địa chất và khai thác dầu khí ở thềm lục địa phía nam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã được Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước Việt Nam Nguyễn Lam và Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước Liên Xô N.K.Baibakov ký tại Điện Kremli - Moskva ngày 3/7/1980 dưới sự chứng kiến của Tổng bí thư Lê Duẩn và Tổng bí thư L.I.Brezhnev.

Như vậy, hiệp định về nguyên tắc giữa hai chính phủ đã được ký. Hiệp định gồm 6 điều thể hiện đầy đủ các nguyên tắc cơ bản như là hiệp định khung mở đường cho một hiệp định cụ thể tiếp theo để triển khai công việc thăm dò địa chất và khai thác dầu khí ở thềm lục địa phía nam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Giàn khoan trên mỏ Bạch Hổ của Vietsovpetro

Để chuẩn bị một hiệp định cụ thể, Chính phủ Việt Nam đã có những chỉ đạo cụ thể:

Ngày 17/7/1980, Chính phủ có Công văn số 3032/V7 yêu cầu Tổng cục Dầu khí, Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ Ngoại thương, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Viện Nghiên cứu cải tiến quản lý kinh tế soạn thảo hiệp định cụ thể và điều lệ xí nghiệp liên doanh.

Ngày 20/7/1980 tại Vũng Tàu, Bộ trưởng Đinh Đức Thiện, Tổng cục trưởng Tổng cục Dầu khí Nguyễn Hòa và một số thành viên đoàn Việt Nam đã trao đổi công việc với Phó chủ tịch Ủy ban Nhà nước về kinh tế đối ngoại Liên Xô E.I.Oxadchuc, Đại sứ Liên Xô tại Việt Nam B.N.Saplin và lãnh đạo Khu công nghiệp Vũng Tàu chuẩn bị cho thành lập xí nghiệp liên doanh tìm kiếm thăm dò, khai thác dầu khí ở thềm lục địa Nam Việt Nam cũng như chuẩn bị luận chứng kinh tế kỹ thuật (TEO), những điểm chủ yếu của hiệp định cụ thể và điều lệ hoạt động của xí nghiệp liên doanh (Công văn số 28/TH ngày 23/7/1980).

Đoàn cố vấn cao cấp liên bộ của Liên Xô gồm đại diện Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Bộ Công nghiệp khí, Ủy ban Nhà nước về kinh tế đối ngoại, Bộ Ngoại thương do ông N.K.Baibakov, Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước dẫn đầu cùng các ông E.I.Oxadchuc, Phó chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về kinh tế đối ngoại và ông Iu.V.Zaisev, Thứ trưởng thứ nhất Bộ Công nghiệp khí cùng các chuyên gia đầu ngành sang Việt Nam đánh giá lại trữ lượng và tiềm năng dầu khí thềm lục địa Việt Nam cũng như lực lượng khoa học - kỹ thuật, quy hoạch cơ sở vật chất và hạ tầng Vũng Tàu, làm bàn đạp cho công tác triển khai thăm dò khai thác dầu khí.

Phía Việt Nam cũng huy động tổng lực cả nước, hợp lực cùng Liên Xô. Các bộ, các ngành tùy từng chuyên môn cụ thể mà tham gia cùng Tổng cục Dầu khí dưới sự chỉ đạo trực tiếp của các Phó thủ tướng Trần Quỳnh, Đỗ Mười, Đồng Sĩ Nguyên và Bộ trưởng Đinh Đức Thiện. Mọi tiến độ công việc đều được cập nhật báo cáo Tổng bí thư Lê Duẩn và Thủ tướng Phạm Văn Đồng.

Sau hơn 3 tháng, bản báo cáo đã hoàn thành với một nhận định hết sức khả quan về trữ lượng dầu khí ở Việt Nam. Báo cáo đánh giá tiềm năng dầu khí thềm lục địa Việt Nam và phương án khai thác sớm mỏ Bạch Hổ được gửi lên Chính phủ Việt Nam và Liên Xô.

Một vấn đề được đặt ra ở đây là lựa chọn hình thức hợp tác khi thành lập Xí nghiệp Liên doanh Việt Nam - Liên Xô tổ chức và hoạt động như thế nào cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế và đem lại hiệu quả cao nhất, xây dựng được cơ sở vật chất - kỹ thuật cho ngành Dầu khí hiện đại của Việt Nam và nhanh chóng đào tạo được đội ngũ cán bộ, công nhân kỹ thuật có trình độ chuyên môn cao. Hai bên đã thống nhất thành lập một dự án liên doanh góp vốn 50/50 bằng hiện vật (không có sự góp vốn bằng tiền) trên cơ sở hiệp định hợp tác hữu nghị Việt Nam - Liên Xô ký năm 1980 và chọn mô hình xí nghiệp liên hợp thăm dò khai thác dầu khí biển Azerbaijan làm cơ sở xây dựng Liên doanh Dầu khí Việt - Xô.

Từ ngày 17 đến 25/2/1981, tại Hà Nội và Vũng Tàu diễn ra hội đàm giữa đoàn Việt Nam do Thứ trưởng Bộ Ngoại thương Hoàng Trọng Đại dẫn đầu và đoàn Liên Xô do Phó chủ tịch Ủy ban Kinh tế đối ngoại Nhà nước E.I.Oxadchuc dẫn đầu để “thỏa thuận dự thảo hiệp định giữa Chính phủ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xôviết về việc thành lập Xí nghiệp Liên doanh Việt - Xô thăm dò địa chất và khai thác dầu, khí ở thềm lục địa miền Nam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và điều lệ của xí nghiệp liên doanh này”.

Ngày 19/6/1981 tại Moskva, Phó thủ tướng Trần Quỳnh và Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Liên Xô K.F.Katusev đã ký “Hiệp định giữa Chính phủ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Chính phủ Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xôviết về việc thành lập Xí nghiệp Liên doanh Việt - Xô tiến hành thăm dò địa chất và khai thác dầu khí ở thềm lục địa phía nam Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.

Hiệp định được ký kết là một bước ngoặt cho sự phát triển ngành công nghiệp dầu khí của Việt Nam, đặc biệt sau khi các công ty dầu khí phương Tây như Deminex, Agip và Bow Valley đã chấm dứt hợp đồng dầu khí và rút khỏi Việt Nam.

Các nhà lãnh đạo Việt Nam khẳng định đây là một sự kiện lớn thể hiện sự hợp tác trên tinh thần đồng chí anh em giúp Việt Nam vượt qua khó khăn lúc này để phá thế bao vây, cấm vận kinh tế của Mỹ và các thế lực khác do Mỹ ủng hộ chống phá Việt Nam. Sự hợp tác hai nước ở thời điểm này là rất cần thiết, nhân dân Việt Nam ghi nhớ và biết ơn nhân dân Liên Xô, Chính phủ Liên Xô về sự kiện này.

(Xem tiếp kỳ sau)

Đỗ Quang Toàn
(nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế - Tổng cục Dầu khí, Vụ trưởng Vụ Dầu khí
- Văn phòng Chính phủ)

 

DMCA.com Protection Status