Thị trường dầu thô, sản phẩm biến động khó lường: Rủi ro xen lẫn cơ hội cho BSR
 |
| Công tác tiêu thụ sản phẩm của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất không bị ảnh hưởng từ các lệnh cấm vận đối với Nga |
Thị trường dầu biến động mạnh
Sau hơn 01 năm ổn định trở lại do bị tác động mạnh bởi dịch bệnh covid – 19, thị trường toàn cầu đặc biệt thị trường dầu và các dịch vụ liên quan đang bị ảnh hưởng nặng bởi sự leo thang căng thẳng địa chính trị giữa LB Nga – NATO xung quanh vấn đề Ukraine. Ngày 24/2/2022, Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine,ung đột liên tục leo thang và diễn biến phức tạp, có khả năng ảnh hưởng kéo dài và tác động mạnh đến kinh tế toàn cầu.
Trên thị trường năng lượng quốc tế, Nga có quy mô sản xuất dầu lớn thứ hai thế giới với 10,9 triệu thùng dầu thô/ngày, trong đó 4,9 triệu thùng/ngày dành cho xuất khẩu. Khoảng 60% nhập khẩu dầu diesel của châu Âu đến từ Nga, tỷ lệ phụ thuộc tăng lên 70% đối với Tây Bắc Âu; trong khi ở Địa Trung Hải, 25% nhập khẩu diesel đến từ Nga.
Các nước G7, EU tuyên bố áp dụng các biện pháp trừng phạt cứng rắn đối với Nga, bao gồm hạn chế giao dịch tài chính - ảnh hưởng đến hơn 70% lĩnh vực ngân hàng, xuất khẩu hàng hóa, công nghệ cao và đóng băng dự án đường ống dẫn khí Nord Stream 2 cũng như đang xem xét cấm vận dầu thô và năng lượng từ Nga. Ở chiều ngược lại, Nga có một loạt biện pháp trừng phạt đối với cá nhân và các tập đoàn lớn của Mỹ và châu Âu.
Bên cạnh các biện pháp trừng phạt của Mỹ và Châu Âu, thị trường dầu cũng bị ảnh hưởng trực tiếp và có nhiều phản ứng mạnh đối với cuộc chiến:
Tác động từ cuộc chiến đã ảnh hưởng lớn đến nguồn cung dầu thô, là yếu tố quyết định đẩy giá dầu thô Brent tăng mạnh. Giá dầu Brent tăng liên tục kể từ thời điểm cuộc xung đột bắt đầu, trong thời gian ngắn giá dầu đã lên trên 100 USD/thùng, có thời điểm vượt 130 USD/thùng.
Các Tập đoàn dầu khí lớn như Exxon Mobil, BP, Shell đã công bố kế hoạch rút khỏi các hoạt động khai thác dầu và liên doanh tại Nga. Một số nhà máy lọc dầu ở châu Âu đã loại dầu thô Urals và VGO ra khỏi danh sách chế biến.
Các nhà nhập khẩu dầu ESPO, Sokol từ Hàn Quốc và Nhật Bản đã chuẩn bị tình huống khi không thể tiếp tục mua dầu trong trường hợp Mỹ áp đặt lệnh cấm vận lên năng lượng của Nga. Các nhà máy lọc dầu của Hàn Quốc và Indonesia tuyên bố tạm thời không sử dụng dầu Nga để chế biến.
Bất chấp việc áp các lệnh trừng phạt, các nước châu Âu đều đang lo ngại việc đứt gãy nguồn cung năng lượng (dầu thô, khí đốt), cũng như những nguyên liệu công nghiệp thô khác từ Nga, vốn đang có tỷ trọng không nhỏ trong thương mại quốc tế. Nhiều nước đã và đang chịu tác động mạnh từ cuộc chiến Nga - Ucraine. Giá dầu neo ở mức cao và dao động trong biên độ lớn khiến ngành công nghiệp lọc hóa dầu gặp rủi ro cả trong ngắn và trung hạn.
Trong tháng 4/2022, giá dầu thế giới tiếp tục biến động khó lường khi chịu thêm tác động từ dịch Covid-19 bùng phát tại Trung Quốc, có thể dẫn đến suy giảm nhu cầu tiêu thụ 1,2 - 1,3 triệu thùng/ngày. Ngoài ra, do bất ổn địa chính trị và dịch bệnh, tốc độ tăng trưởng nhu cầu dầu thô thế giới được các tổ chức như Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), OPEC được điều chỉnh giảm trong báo cáo dự báo mới nhất.,
Thị trường dầu hiện đang bị tác động cả hai yếu tố cơ bản là cung - cầu. Nhiều nước đã nỗ lực để hạn chế sự tác động của việc nguồn cung bị khan hiếm như giải phóng dự trữ dầu thô. Việc này sẽ giúp giảm giá dầu trong ngắn hạn nhưng điều đó cũng đang diễn ra khi việc phong tỏa tại một số thành phố của Trung Quốc đang trở thành tác động lớn hơn đối với nhu cầu dầu thô. Mặc dù vậy, giới chuyên gia phân tích nhận định, giá dầu Brent có khả năng sẽ duy trì ở mức cao, dao động trong biên độ 100 - 115 USD/thùng.
Rủi ro và cơ hội cho BSR trong thời gian đến
Theo đánh giá trên, trong thời gian đến tăng trưởng kinh tế, thị trường hàng hóa toàn cầu đặc biệt thị trường dầu sẽ còn đối mặt với rất nhiều rủi ro khi cuộc chiến của Nga và Ukraine có thể còn nhiều diễn biến phức tạp và kéo dài. Điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn cung dầu trên thị trường. Nhiều nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ có thể sẽ thay đổi chiến lược xuất khẩu dầu khi từng bước giảm dần lượng dầu nhập khẩu từ Nga. Đối với dầu thô BSR mua từ Mỹ (chủ yếu là WTI Midland), nguồn cung đã ít hơn so với trước thời điểm Mỹ áp đặt lệnh cấm vận lên năng lượng của Nga. Mỹ đã hạn chế việc xuất khẩu dầu WTI Midland để phục vụ nhu cầu tiêu thụ nội địa. Như vậy, trong tình hình thiếu hụt nguồn cung dầu thô và giá nhiên liệu tàu biển đang tăng cao, khả năng mua được dầu thô WTI Midland là rất thấp và ở mức giá không hấp dẫn đối với hiệu quả của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất.
Mặt khác, trong tình trạng thiếu hụt nguồn cung thì việc tiếp cận các nguồn cung dầu thô nhập khẩu khác cũng có một số trở ngại nhất định và phụ phí dầu thô đang ở mức khá cao so với cuối năm 2021. Danh sách các loại dầu thô nhập khẩu đã được phê duyệt hiện nay của BSR có xuất xứchâu Phi, châu Úc, Nga, Azerbaijan và khu vực Đông Nam Á.
 |
| Nhập dầu thô phục vụ sản xuất tại phao Rót dầu không bến một điểm neo (SPM) NMLD Dung Quất |
Đối với nguồn dầu thô từ khu vực châu Phi, kể từ năm 2018, BSR đã tích cực tìm kiếm và bổ sung nhiều loại dầu thô nhập khẩu được đánh giá phù hợp với Nhà máy vào danh sách dầu thô được phê duyệt. Theo thông tin từ bảng tin RIM gần đây, các giao dịch dầu thô từ châu Phi tại thị trường châu Á diễn ra đều đặn với số lượng lớn, chỉ xếp sau dầu thô từ khu vực Trung Đông và châu Á. Các loại dầu thô từ châu Phi (Nigeria, Gabon, Lybia…) thường xuyên được chào bán trong các đợt BSR tổ chức chào mua và các lô dầu từ khu vực này đã được lựa chọn trong các đợt chào mua dầu thô nhập khẩu rải rác trong 5 tháng đầu năm 2022. Mặc dù, dầu thô từ châu Phi đôi khi có một số rủi ro về địa chính trị như đình công và nội chiến, nhưng với số lượng đa dạng các loại dầu thô được đánh giá phù hợp để chế biến tại NMLD Dung Quất (Bonny Light, Forcados, Okwuibome, Escravos, Bu Attifel, Rabi Light, Rabi Blend, Qua Iboe…) với sản lượng dồi dào và mức giá chào cạnh tranh so với các loại dầu thô khác, thì khả năng mua dầu thô từ khu vực này vẫn được đánh giá khả quan và có thể tiếp tục chiếm ưu thế trong rổ dầu được lựa chọn của BSR trong thời gian tới. Tuy nhiên, BSR sẽ chịu sự cạnh tranh khốc liệt khi thị trường châu Âu đang chú ý hơn đến dầu thô từ châu Phi và Trung Đông, khi nguồn cung từ Nga, Mỹ bị cắt giảm.
Tại Đông Nam Á, trong tình hình thiếu hụt nguồn cung, dầu thô xuất xứ từ Indonesia, Malaysia, Brunei cũng được BSR tính đến. Nhưng trong các đợt chào mua dầu thô nhập khẩu gần đây, số lượng các lô dầu tại đây được chào bán không nhiều và mức giá cho hiệu quả kinh tế thấp.
Các lô dầu Azeri (Azerbaijan) được đánh giá là loại dầu cung cấp ra thị trường ổn định khi BSR luôn tiếp cận nhiều hơn 1 lô dầu Azeri trong các đợt chào mua. Với sản lượng hơn 700.000 thùng/ngày cùng với thời gian di chuyển về châu Á không quá xa trong hải trình từ 25 - 30 ngày từ cảng Ceyhan, Thổ Nhĩ Kỳ (nằm trong khu vực Địa Trung Hải), dầu thô Azeri có thể vẫn có mức giá cạnh tranh để BSR cân nhắc mua trong tương lai.
Như vậy, trong tình hình chung của thị trường dầu thô hiện nay, việc tiếp cận các nguồn dầu thô nhập khẩu sẽ khó có sự đa dạng so với trước đây, cũng như phụ phí cho mỗi lô dầu vẫn đang neo ở mức cao.
Bên cạnh đó, nhiều nước phương Tây sẽ tiếp tục áp dụng nhiều biện pháp cấm vận nhằm đáp trả Nga sẽ làm ảnh hưởng nặng nề đến chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đang từng bước vực dậy do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến chi phí vận hành sản xuất cũng như đảm bảo nguồn cung nguyên vật liệu phục vụ sản xuất của Nhà máy.
Tuy nhiên, bên cạnh những rủi ro, thách thức nói trên, BSR cũng nhận thấy được nhiều cơ hội có thể tận dụng trong bối cảnh thị trường hiện nay và trong thời gian đến như sau:
Những nỗ lực loại bỏ dầu khí của Nga có thể dẫn đến việc định dạng lại thị trường và định hướng lại các dòng chảy năng lượng. Thị trường sẽ nhận được khối lượng dầu lớn hơn từ Mỹ, KSA. Trong khi đó, nguồn cung dầu Nga sẽ được rao bán ở mức độ lớn hơn trên thị trường châu Á. Trước đây, 50% sản lượng dầu Nga được xuất bán sang các nước châu Âu thì giờ đây, lượng hàng này có thể chuyển hướng sang các nước châu Á với sản lượng lớn cùng với mức giá rất cạnh tranh. Thực tế trong thời gian vừa qua, lợi nhuận lọc dầu khu vực Châu Á có mức khá cao so với các năm trước đây một phần nhờ vào dầu thô giá rẻ (phụ phí thấp) đến từ Nga. Hiện tại, dầu thô Nga vẫn có giao dịch chào bán trên thị trường và hồ sơ mời chào bán dầu thô nhập khẩu của BSR vẫn được gửi đến nhà cung cấp của nước này là Gazprom Neft. Danh sách rổ dầu thô nhập khẩu giao tháng 5,6/2022 của BSR bao gồm 2 loại dầu thô Nga là Sokol và ESPO.
Với độ nhạy cảm rất cao của thị trường dầu, đặc biệt là giá dầu đối với các vấn đề địa chính trị thế giới thì việc có thể tiếp cận đối với nguồn cung dầu nội địa là một lợi thế cũng như một cơ hội đối với BSR trong thời gian qua cũng như giai đoạn tới. Việc tối ưu chế biến dầu trong nước đã hạn chế rủi ro do sự ảnh hưởng của bất ổn địa chính trị cũng như tận dụng lợi thế nội địa về chi phí vận chuyển và giảm rủi ro do vận chuyển đường dài, giá giảm,… và để BSR có thể chủ động nguồn cung dầu cho Nhà máy góp phần đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho thị trường nội địa nhất là trong giai đoạn hiện nay theo chỉ đạo của Chính phủ.
Trong công tác tiêu thụ sản phẩm, hầu hết các sản phẩm của BSR đều tiêu thụ tại thị trường nội địa như xăng dầu, LPG, PP. Riêng sản phẩm FO được xuất khẩu sang thị trường Singapore, Malaysia và một phần sản phẩm PP được khách hàng của BSR xuất khẩu chủ yếu trong khu vực. Vì thế, công tác tiêu thụ sản phẩm của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất không bị ảnh hưởng từ các lệnh cấm vận đối với Nga.
Tận dụng cơ hội thị trường với nhu cầu đang ở mức cao và lợi nhuận lọc dầu (chênh lệch giữa giá sản phẩm và dầu thô) tốt, BSR đã tận dụng cơ hội tăng công suất Nhà máy (hiện đang vận hành 112% công suất thiết kế) để tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh. Cụ thể trong Quí I/2022, BSR đạt lợi nhuận là 2.345 tỷ (đạt 167% kế hoạch cả năm 2022).
Trong thời gian đến, BSR theo tích cực theo dõi thị trường, chủ động có các giải pháp ứng phó và tận dụng cơ hội để gia tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh, phấn đấu hoàn thành và vượt các chỉ tiêu SXKD năm 2022.
Hải Anh
